Το καλό σενάριο προβλέπει βαθιά ύφεση...

 Ελλείψεις αγαθών, καθυστερήσεις πληρωμών, αύξηση ανεργίας καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Ελληνες πολίτες το 2012

Tου Λεωνιδα Στεργιου

Συνθήκες στάσης πληρωμών, ελλείψεις βασικών ειδικών και ένα ενεχυροδανειστήριο σε κάθε γειτονιά, συνθέτουν την εικόνα που θα βιώσουν τα ελληνικά νοικοκυριά και οι εγχώριες επιχειρήσεις το 2012.

Το σενάριο αυτό θεωρεί δεδομένο ότι η Ελλάδα αποφεύγει την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία, λαμβάνει το δεύτερο πακέτο στήριξης από την τρόικα και ότι ολοκληρώνεται η ανταλλαγή ομολόγων (PSI) χωρίς προβλήματα. Ομως, η έλλειψη αξιοπιστίας της ελληνικής οικονομίας και των εγχώριων επιχειρήσεων στο εξωτερικό και η καχυποψία μεταξύ των συναλλασσομένων στο εσωτερικό θα δημιουργήσουν ασφυκτικές συνθήκες ρευστότητας. Οι καθυστερήσεις στην καταβολή μισθών και στην εξόφληση τιμολογίων θα αποτελέσουν τον κανόνα και η αδυναμία εισαγωγής προϊόντων από το εξωτερικό θα επιφέρει ελλείψεις αγαθών και ταυτόχρονα αύξηση των τιμών. Κι όλα αυτά σε μια χρονιά κατά την οποία το μέσο εισόδημα θα συρρικνωθεί περαιτέρω και η ανεργία θα εκτιναχθεί στα ύψη.

Η εικόνα αυτή έχει προκύψει από στοιχεία και προβλέψεις ελληνικών τραπεζών, εταιρειών είσπραξης οφειλών και εκτιμήσεων της τρόικας. Το τελευταίο διάστημα οι ελληνικές τράπεζες και οι επιχειρήσεις είσπραξης οφειλών εκπονούν ποιοτικές και ποσοτικές έρευνες, με στόχο να προσεγγίσουν το επίπεδο δυσκολίας πληρωμών το νέο έτος και με βάση αυτό να καταστρώσουν τις νέες γραμμές άμυνας έναντι των επισφαλειών.

Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών είναι απογοητευτικά και συνοψίζονται στα εξής:

Πρώτον, το 80% των προμηθευτών στο εξωτερικό δεν δέχονται εγγυητικές επιστολές ελληνικών τραπεζών, διότι φοβούνται μήπως κάποιες εγχώριες τράπεζες κρατικοποιηθούν ή κλείσουν, σύμφωνα με την Hellastat.

Δεύτερον, τα πιστωτικά όρια για το 90% των ελληνικών επιχειρήσεων έχουν μειωθεί κατά 40% και η πιστοληπτική τους ικανότητα έχει πέσει στην περιοχή του «υψηλού κινδύνου». Η εξέλιξη αυτή οδηγεί τους ξένους πελάτες - προμηθευτές σε συναλλαγές μόνο τοις μετρητοίς ή σε εξόφληση εντός ολίγων ημερών.

Τρίτον, ο τζίρος των επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους έχει υποχωρήσει κατά μέσο όρο 20% και οι προοπτικές διαγράφονται πιο αρνητικές για το 2012 εξαιτίας των επισφαλειών και της έλλειψης κεφαλαίου κίνησης.

Τέταρτον, οι καθυστερήσεις στις πληρωμές προμηθευτών-πελατών έχουν αυξηθεί κατά μέσο όρο κατά 45 ημέρες. Ετσι, οι εξάμηνες ή εννεάμηνες καθυστερήσεις - επιταγές έχουν γίνει πλέον οκτώ έως 12 μηνών.

Πέμπτον, το 80% των πολυεθνικών έχουν εντολή από το εξωτερικό να αυξήσουν κατά 60 ημέρες την περίοδο εξόφλησης, προκειμένου να καλύψουν τις απώλειες από τη μείωση του τζίρου και από την αύξηση των καθυστερήσεων. Ετσι, για παράδειγμα, θα δούμε πιο έντονα το φαινόμενο κάποιες μικρότερες επιχειρήσεις να εξοφλούνται από τις μεγαλύτερες ύστερα από 60 ή 90 ημέρες (στην καλύτερη περίπτωση), χρηματοδοτώντας με τον τρόπο αυτό τον ΦΠΑ των μεγαλύτερων τουλάχιστον κατά ένα μήνα, όπως προκύπτει από εταιρείες που προσφέρουν υπηρεσίες reverse factoring.

Εκτον, η μείωση του τζίρου και η καχυποψία στην αγορά έχουν μειώσει την κυκλοφορία επιταγών και, κατά συνέπεια, τα ποσά των ακάλυπτων. Ομως, τα τεμάχια των ακάλυπτων επιταγών και των απλήρωτων συναλλαγματικών εμφανίζουν μεγάλη άνοδο, αποτελώντας ένδειξη των «λουκέτων» και των επισφαλειών που θα ακολουθήσουν.

Εβδομον, καταγράφεται ότι ανοίγουν δύο νέα ενεχυροδανειστήρια τον μήνα και ότι το 70% των ανθρώπων που καταφεύγουν σε αυτά δηλώνουν ότι δεν θα μπορέσουν να πάρουν πίσω το ενέχυρό τους, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε μεγάλη εταιρεία factoring.

Ογδοον, οι τιμές των αγαθών και το κόστος των υπηρεσιών που χρεώνουν ελεύθεροι επαγγελματίες -τεχνίτες και επιστήμονες- παραμένουν σε υψηλά επίπεδα και συγκεκριμένα σε εκείνα του 2009, δηλαδή στα προ κρίσης επίπεδα. Αυτό συντηρεί και πυροδοτεί συνθήκες πληθωρισμού σε μία οικονομία που βρίσκεται σε ύφεση, αναστέλλοντας περαιτέρω κάθε διάθεση για αγορές ή επενδύσεις.

Εκοψαν την πίστωση οι ξένοι προμηθευτές

Στη διάρκεια του 2011 και εντονότερα στο τέλος του τελευταίου 3μήνου έχουν κοπεί οι πιστώσεις, σχεδόν στο σύνολό τους, από τους προμηθευτές στην αλλοδαπή.

Οπως επισημαίνει ο διευθύνων σύμβουλος της Hellastat κ. Πάνος Μιχαλόπουλος, «αποτέλεσμα θα είναι η σταδιακή έλλειψη βασικών προϊόντων ακόμα και στα σούπερ μάρκετ καθώς και η κυκλοφορία προϊόντων χαμηλότερης ποιότητας, από προμηθευτές που δέχονται ακόμα να μας παρέχουν πίστωση. Το θετικό στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι «αναγκαστικά» θα ενισχυθούν τα ελληνικά προϊόντα που χρησιμοποιούν μόνο ελληνικές πρώτες ύλες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα τρόφιμα. Ομως, η εγχώρια παραγωγή θα χρειαστεί χρόνο για να καλύψει το κενό στη ζήτηση».

Η έλλειψη εμπιστοσύνης προς την ελληνική οικονομία και τις εγχώριες επιχειρήσεις έχει και άλλη συνέπεια. Ο φόβος μήπως ο Ελληνας προμηθευτής τους αθετήσει τις υποχρεώσεις του έχει ωθήσει πολλές ξένες εταιρείες να αναζητήσουν νέους προμηθευτές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τουρισμός. Yπάρχουν μεγάλα πρακτορεία που αρνούνται να καταβάλουν προκαταβολές στους Ελληνες πελάτες τους σε ελληνικές τράπεζες, με συνέπεια να σημειώνεται αργός ρυθμός κρατήσεων και ενδεχομένως μείωση από τις ετήσιες προβλέψεις.

Ελλειψη καυσίμων

Το Ιράν είναι η μοναδική πετρελαιοπαραγωγός χώρα που δέχεται να πουλάει στη χώρα μας ακόμα με πίστωση. Τι θα γίνει σε περίπτωση που επιβληθεί εμπάργκο στο Ιράν; Η ελληνική παραγωγή στο σύνολό της εξαρτάται σε σημαντικότατο ποσοστό από το πετρέλαιο. Αν παρουσιαστούν διακοπές ή ελλείψεις, τότε η παραγωγικότητα μέσω της αδυναμίας κίνησης και ηλεκτροδότησης θα βρεθεί σε κατάσταση εμφράγματος. Τέλος, οι τύχες βασικών κλάδων όπως τα χημικά, τα πλαστικά, τα λιπάσματα που συμβάλλουν σημαντικά στη λειτουργία της οικονομίας, θα πληγούν σε σημαντικό βαθμό.

Κρίση εμπιστοσύνης, «κανόνια» και ανεργία

Τα προβλήματα των ελληνικών επιχειρήσεων δεν περιορίζονται μόνο στις συναλλαγές τους με το εξωτερικό.

Η καχυποψία που έχει δημιουργηθεί ύστερα από τα «κανόνια» της ελληνικής αγοράς θα επηρεάσει αρνητικά το ύψος των πωλήσεων, καθώς όλες οι εταιρείες θα προτιμούν λιγότερες πωλήσεις στο σύνολο προς εκείνους τους λίγους που ακόμα θα μπορούν να πληρώνουν τοις μετρητοίς ή κάτι κοντά στο τοις μετρητοίς. Το σπάσιμο του παραδοσιακού δεσμού των ελληνικών εμπορικών συναλλαγών ίσως να είναι και η πληγή που θα κλείσει, αν κλείσει, πολύ δύσκολα ακόμη και όταν έχει περάσει η κρίση.

Επίκληση της κρίσης

Την ίδια στιγμή, μεγάλες επιχειρηματικές μονάδες, προφασιζόμενες την κρίση, μεταθέτουν τις πληρωμές τους αντισυμβατικά κατά 30 - 90 μέρες και χωρίς να καταβάλουν στους προμηθευτές τους όπως όφειλαν τον ΦΠΑ εντός προθεσμιών. Δηλαδή, θα είναι συχνό το φαινόμενο, όπου ένας μικρός προμηθευτής θα αναγκάζεται να χρηματοδοτεί τον ΦΠΑ ενός μεγαλο-πελάτη (π. χ. μια τράπεζα) διότι ενημερώθηκε ότι η «νέα» πολιτική της είναι η πληρωμή της συνολικής αξίας του τιμολογίου να πληρώνεται στις 120 αντί στις 60 ημέρες. Η πρακτική αυτή θα οδηγήσει σε κλείσιμο πολλές μικρομεσαίες εταιρείες ή, ακόμα χειρότερα, στη μη καταβολή φορολογικών οφειλών προς το Δημόσιο με δραματικές εξελίξεις για τους επιχειρηματίες και την αγορά, σημειώνει στην έκθεση για τις προοπτικές του 2012 η Hellastat.

Ολα αυτά δημιουργούν μιαν αλυσίδα αρνητικών επιπτώσεων: συρρίκνωση οικονομικής δραστηριότητας και απολύσεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι φέτος θα χαθούν επιπλέον 100.000 θέσεις εργασίας και ότι το μέσο ετήσιο εισόδημα όσων θα εργάζονται θα συρρικνωθεί τουλάχιστον κατά 600 ευρώ. Πιο απαισιόδοξες είναι οι προβλέψεις άλλων οργανισμών, όπως της υπηρεσίας Economist Intelligent Unit, εκτιμώντας πως η ύφεση φέτος θα είναι μεγαλύτερη του 2011, φτάνοντας στο 7%.

Τιμές και αμοιβές

Κατά το 2012 θα παραμείνει η βραδεία και περιορισμένη αποκλιμάκωση των τιμών πώλησης αγαθών και ιδιαίτερα των υπηρεσιών σε σχέση με τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος ιδιωτών και επιχειρήσεων αλλά και της σημαντικής αύξησης της ανεργίας. Δυστυχώς, έχει μετρηθεί ότι δεν έχει υπάρξει σημαντική βελτίωση των χρεώσεων ειδικά των ελεύθερων επαγγελματιών τεχνιτών και επιστημόνων, όπου εξακολουθούν και χρεώνουν μεροκάματα και ωριαίες αμοιβές του 2009. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το μεροκάματο του ηλεκτρολόγου παραμένει στα 50 ευρώ, οι δικηγόροι εξακολουθούν να αμείβονται με ποσοστιαίες αναλογίες. Για παράδειγμα, για την έκδοση διαταγής πληρωμής η αμοιβή του δικηγόρου ξεκινάει από 600 ευρώ και μετά αυξάνεται κατά 5% επί της αξίας της οφειλής. Η βασική συνέπεια της χρονικής υστέρησης της σύγκλισης εισοδήματος–τιμών είναι η διαρκής αναβολή αγορών, όχι μόνο έλλειψης διαθεσίμων αλλά και της έντονης φοβίας πως η σύγκλιση δεν θα συντελεστεί σύντομα. Αυτό προκαλεί στασιμότητα στη λήψη αποφάσεων από τους ιδιώτες και τις επιχειρήσεις.