Ακριβή μου... δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη

ΔΙΠΛΑΣΙΑΣΤΗΚΕ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ ΧΡΟΝΙΑ

Της Ελένης Πετροπούλου - ΗΜΕΡΗΣΙΑ

Ακριβά στοιχίζει στους Έλληνες η... δωρεάν φαρμακευτική περίθαλψη! Μέσα σε δύο χρόνια διπλασιάστηκε η συμμετοχή των ασθενών στη φαρμακευτική δαπάνη και διαμορφώθηκε στα τέλη του 2013 στο 24,42% από 12,85% τον Ιανουαρίου του 2012. Σε ορισμένες μάλιστα θεραπευτικές κατηγορίες, η συμμετοχή των ασθενών στο κόστος των φαρμάκων -παρά τις μειώσεις στις τιμές τους- αγγίζει το 80%.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της φαρμακευτικής ουσίας πρεγκαμπαλίνης (75 mg) που χορηγείται για νευροπαθητικό πόνο και γενική αγχώδη διαταραχή. Το 2010, το συγκεκριμένο φάρμακο κόστιζε 53,97 ευρώ και η συμμετοχή του ασφαλισμένου ήταν στο 25%. Δηλαδή ο ασφαλισμένος πλήρωνε από την τσέπη του 13,49 ευρώ.

Σήμερα, η τιμή του φαρμάκου έχει μειωθεί και έχει διαμορφωθεί στα 46,26 ευρώ. Από αυτά ο ασφαλισμένος καταβάλλει 36,5 ευρώ -πλέον ο ΕΟΠΥΥ δεν καταβάλει το 50% της διαφοράς μεταξύ ασφαλιστικής τιμής και λιανικής- δηλαδή το ποσοστό συμμετοχής στο κόστος του φαρμάκου είναι 79%.

Αντίστοιχα, η φαρμακευτική ουσία ροσουβαστατίνη που χορηγείται για περιπτώσεις δυσλιπιδαιμίας, ενώ το 2010 είχε λιανική τιμή 25,6 ευρώ και τον Ιούλιο του 2014 πωλείται στα 19,6 ευρώ, οι ασφαλισμένοι καταβάλλουν πολλά περισσότερα ευρώ. Συγκεκριμένα, το 2010, πλήρωναν 6,4 ευρώ (ποσοστό συμμετοχής 25%) και σήμερα καταβάλλουν 15,5 ευρώ (ποσοστό συμμετοχής 79%) ενώ οι συνταγές έχουν επιβαρυνθεί και με το ένα ευρώ υπέρ ΕΟΠΥΥ.

Τα αποκαλυπτικά στοιχεία για τις «κρυφές» επιβαρύνσεις των ασφαλισμένων στο κόστος των φαρμάκων, παρουσίασε ο επίκουρος Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, κ. Κυριάκος Σουλιώτης σε ενημερωτική συνάντηση που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα, υπό την αιγίδα της Ιατρικής Εταιρίας Αθηνών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Σουλιώτης, η πολιτική υγείας ασκείται τα τελευταία χρόνια κάτω από την επίδραση μιας «επίμονης» οικονομικής κρίσης, η οποία έχει ως αποτέλεσμα:

Την απώλεια 100 δισ. δολαρίων στο ΑΕΠ την περίοδο 2009-2013.

Τη διαμόρφωση του ΑΕΠ για το 2013 στο χαμηλότερο επίπεδο τα τελευταία 10 χρόνια.

Την ύπαρξη ενός ποσοστού ενηλίκων που διαμένουν σε νοικοκυριό χωρίς εισόδημα από απασχόληση της τάξης του περίπου 20%.

Τη μεγαλύτερη υποχώρηση τόσο του ΑΕΠ όσο και των κοινωνικών δαπανών στις χώρες του ΟΟΣΑ μεταξύ 2008 και 2013.

Τη διαμόρφωση ενός πρωτοφανούς επιπέδου ανεργίας ειδικά στους νέους.

Την ίδια στιγμή, όπως υπογράμμισε ο καθηγητής, οι δημοσιονομικοί περιορισμοί στην υγεία έχουν οδηγήσει σε μια πρωτοφανή για αναπτυγμένη χώρα προσαρμογή των σχετικών μεγεθών (δαπανών), με υποχώρηση που, σε κάποιες περιπτώσεις, υπερβαίνει το 50%. Η περίπτωση της φαρμακευτικής δαπάνης είναι χαρακτηριστική καθώς από τα -επίσης πρωτοφανή- 5,3 δισ. ευρώ περίπου του 2008, η χώρα καλείται πλέον να προσαρμοστεί σε στόχους που δεν ξεπερνούν τα 2 δισ. ευρώ ετησίως.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το ερώτημα που δημιουργείται είναι εάν με τα νέα δεδομένα μπορεί να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη πρόσβαση των ασθενών σε θεραπεία. Η απάντηση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Σουλιώτης, είναι αρνητική. 

Πρώτον, η κατά κεφαλήν δημόσια φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα είναι από το 2011 και μετά χαμηλότερη από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την απόκλιση να αυξάνεται (310 ευρώ έναντι 180 ευρώ περίπου για το 2014). Δεύτερον, ήδη ασθενείς σοβαρών παθήσεων αναφέρουν προβλήματα στην πρόσβαση στη θεραπεία, τα οποία ωστόσο έχουν περιοριστεί λόγω της βελτίωσης που διαπιστώνεται στη λειτουργία των φαρμακείων του ΕΟΠΥΥ. 

Και τρίτον, η μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης επιβάρυνε, πέρα από τους φορείς του κλάδου (φαρμακευτικές επιχειρήσεις, φαρμακαποθήκες, φαρμακοποιοί κ.λπ.), και τους ασθενείς, η συμμετοχή των οποίων στο κόστος των φαρμάκων αυξήθηκε σημαντικά (από 12,8% τον Ιανουάριο του 2012 σε 24,4% τον Δεκέμβριο του 2013), την ίδια στιγμή που τα εισοδήματα έχουν μειωθεί περίπου κατά 25% - 30%. Το αυξημένο αυτό ποσοστό έρχεται να προστεθεί σε μια διαχρονικά υψηλή ιδιωτική δαπάνη υγείας -και άρα επιβάρυνση των νοικοκυριών- η οποία κατατάσσει τη χώρα σε μια από τις υψηλότερες θέσεις παγκοσμίως

Προσέγγιση

Καταλήγοντας ο καθηγητής ανέφερε ότι «η ανάγκη για αλλαγή της ατζέντας της πολιτικής φαρμάκου και υπέρβαση της στενά δημοσιονομικής οπτικής είναι επιβεβλημένη. Υπό το πρίσμα αυτό απαιτείται μια διαρθρωτική προσέγγιση στη βάση των πραγματικών μεγεθών και με συνολική αντιμετώπιση του κλάδου, δεδομένης και της συμβολής του στο εισόδημα και την απασχόληση». Σε ένα πιο ειδικό επίπεδο, είπε, η επέκταση πρωτοβουλιών όπως η ηλεκτρονική συνταγογράφηση, τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, τα (θεραπευτικά) μητρώα ασθενών, η κατ' οίκον αποστολή φαρμάκων σε απομακρυσμένες περιοχές με πρωτοβουλία του ΕΟΠΥΥ, η αποζημίωση μετά από διαπραγματεύσεις στη βάση νέων για τη χώρα τεχνικών (π.χ. risk-sharing) κ.ά, μπορούν να αντικαταστήσουν οριζόντιες περιοριστικές πολιτικές, εξορθολογίζοντας το σύστημα στο σύνολό του.

Αρνητική πρωτιά για την Ελλάδα

Τι ισχύει στις άλλες χώρες για τη συμμετοχή στη δαπάνη

Μία ακόμη αρνητική πρωτιά διεκδικεί η χώρα μας αναφορικά με την συμμετοχή των ασθενών στην φαρμακευτική δαπάνη. Η Ελλάδα μαζί με την Πορτογαλία είναι οι μοναδικές χώρες που δεν διαθέτουν «ταβάνι» στην συμμετοχή των ασθενών καθώς και ειδική μέριμνα για ειδικές ομάδες ασθενών, όπως οι χρονίως πάσχοντες.

Ανώτατο όριο στη συμμετοχή χρονίως πασχόντως ασθενών ανά έτος εφαρμόζει το Βέλγιο -αξίζει να σημειωθεί ότι συχνά η κυβέρνηση χρησιμοποιεί το Βέλγιο ως χώρα αναφοράς για την Ελλάδα- και 0% συμμετοχή για αντικαρκινικά φάρμακα και θεραπείες χρόνιων παθήσεων, όπως για παράδειγμα διαβήτης. Στη Γερμανία, οι ασφαλισμένοι συμμετέχουν στο κόστος του φαρμάκου καταβάλλοντας 5 έως 10 ευρώ, ανάλογα με την τιμή του. Επιβαρύνονται ωστόσο εξ ολοκλήρου τη διαφορά από την ασφαλιστική τιμή.

Ανώτατο όριο

Η Ιρλανδία εφαρμόζει ανώτατο όριο -δεν αφορά τους ασθενείς με χρόνιες παθήσεις- για την οικογένεια τα 144 ευρώ τον μήνα. Μετά το ποσό αυτό, οι πολίτες δικαιούνται δωρεάν φαρμακευτική περίθαλψη. Έτσι ελέγχει και την υπερσυνταγογράφηση και τους συνταγογραφούντες γιατρούς.

Αντίστοιχα στη Νορβηγία, έχει καθιερωθεί ανώτατη συμμετοχή ασθενούς τα 255 ευρώ για το 2014, που περιλαμβάνει συμμετοχή για φάρμακα, επισκέψεις γιατρών και ακτινογραφίες.

Πλαφόν ανά συνταγή ή προϊόν εφαρμόζει η Ισπανία, ενώ στην Ελβετία προβλέπεται συμμετοχή 10% στο κόστους του φαρμάκου με ταυτόχρονη ανώτατη συμμετοχή ασθενούς τα 575 ευρώ ανά έτος.

ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ PROGNOSIS ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΣΑ

Εγκαταλείπουν τη θεραπεία ελλείψει χρημάτων

Ασθενείς εγκαταλείπουν τη θεραπεία τους γιατί δεν έχουν να πληρώσουν τη συμμετοχή στο κόστος φαρμάκων, σύμφωνα με δημοσκόπηση που διενέργησε η εταιρεία PROGNOSIS, για λογαριασμό του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, σε 800 ασφαλισμένους του ΕΟΠΥΥ στην περιοχή της Αθήνας. Ποσοστό 45% πληρώνει με δυσκολία τα φάρμακά του και ποσοστό 14% παραδέχεται ότι κάποια φάρμακα δεν τα λαμβάνει πλέον γιατί δεν έχει χρήματα.

Περισσότεροι από ένας τους δέκα δηλώνουν ότι παραλείπουν κάποια θεραπεία ή εξαναγκάστηκαν να διακόψουν τη θεραπεία τους γιατί δεν είχαν χρήματα για να καταβάλουν τη συμμετοχή.

Από την πλευρά τους, οι Σύλλογοι Ασθενών ισχυρίζονται ότι μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι οι ασθενείς δεν έχουν να πληρώσουν τη συμμετοχή τους, σε φάρμακα και φυσικοθεραπείες, δεν έχουν ασφάλεια και δεν έχουν πρόσβαση στις νέες θεραπείες.

Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα ο πρόεδρος του ΙΣΑ Γ. Πατούλης επισήμανε τα εξής: «Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να είμαστε αδιάφοροι μπροστά στην κατάσταση που διαμορφώνεται και που οδηγεί χιλιάδες ασθενείς να εγκαταλείπουν τη θεραπεία που τους προτείνουν οι ιατροί τους, επειδή δεν έχουν χρήματα να πληρώσουν τη συμμετοχή τους στη θεραπεία αυτή».

Σύμφωνα με την ίδια δημοσκόπηση, τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι ασφαλισμένοι το τελευταίο χρόνο είναι τα εξής:

29% δεν βρήκε συμβεβλημένο γιατρό,

18% δεν μπορεί να πληρώσει τα φάρμακά του

11% δεν μπορεί να βρει εύκολα τα φάρμακά του.

28% δεν αντιμετώπισε κανένα πρόβλημα.

Άλλα προβλήματα που ανέφεραν αυθόρμητα οι ασθενείς ήταν: το κόστος ανά επίσκεψη στο γιατρό, η μεγάλη αναμονή στα ραντεβού, το κόστος ανά συνταγή, οι απεργίες, το πλαφόν στα φάρμακα και η κακή κατάσταση των νοσοκομείων.

Παρέμβαση

Ηλεκτρονικός έλεγχος δαπάνης

«Στο πλαίσιο μιας δέσμης διαρθρωτικών αλλαγών στο σύστημα υγείας της Ελλάδας την περίοδο αυτή της κρίσης, οι οποίες εκτιμάται ότι οδηγούν στη θεμελίωση και ανάπτυξη των θεσμικών και οργανωτικών δομών και στην αύξηση της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας του συστήματος υγείας, με βασική επιδίωξη, πέρα από την επίτευξη του στόχου συγκράτησης της δημόσιας δαπάνης υγείας, στην αύξηση των δεικτών ποιότητας της παρεχόμενης υγειονομικής φροντίδας, καίρια παρέμβαση αποτελεί η ανάπτυξη προτύπων Κλινικής Διακυβέρνησης (Clinical Gover-nance).

Η κλινική διακυβέρνηση (clinical governance), το φάσμα δηλαδή των δραστηριοτήτων που απαιτούνται για να βελτιωθεί η ποιότητα των υπηρεσιών υγείας σε ένα σύστημα υγείας, με όρους αποτελεσματικής διαχείρισης των προβλημάτων υγείας των ασθενών και αποδοτικής χρήσης των πόρων, αποτελεί το κέντρο της εθνικής πολιτικής υγείας σε χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής.

Κύρια στοιχεία αυτής της παρέμβασης αποτελούν τα Θεραπευτικά-Κλινικά Πρωτόκολλα και Κλινικές Οδηγίες, ο Κλινικός Έλεγχος (Clinical Audit), η Κλινική Αποτελεσματικότητα και Τεκμηριωμένη Ιατρική Φροντίδα (Evidence-based Medicine), η εφαρμογή Προτύπων Διασφάλισης της Ποιότητας (Quality Assurance), η Παρακολούθηση και Διαχείριση Ιατρικών Λαθών και η υιοθέτηση Δεικτών Ποιότητας και Αξιολόγησης της Απόδοσης του Κλινικού Έργου, στο πλαίσιο μιας Ηλεκτρονικής Κλινικής Διαχείρισης.

Ειδικότερα, τα Κλινικά και Θεραπευτικά Πρωτόκολλα, ως οδηγίες βέλτιστης κλινικής πρακτικής και ορθής συνταγογράφησης, μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο εργαλείο αναφοράς για τις θεραπευτικές αποφάσεις, καθώς επίσης και εργαλείο ελέγχου της ορθολογικής χρήσης των διαθέσιμων πόρων, με συνακόλουθο τον εξορθολογισμό της δαπάνης, προς όφελος του ασθενή».

* Ελευθέριος Θηραίος, Γενικός Ιατρός, σύμβουλος Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Γενικός Γραμματέας Ιατρικής Εταιρείας Αθηνών