Η πρόταση της Ομάδας για την ΠΦΥ, υπό το πρίσμα μερικών απλοϊκών δεδομένων και προβληματισμών

Δημήτρης Νιάκας Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου

Διάβασα με όση περισσότερη προσοχή μπορούσα λόγω ιδιότητας τις προτάσεις της Ομάδας Εργασίας για την ΠΦΥ που παρουσιάστηκαν ως η νέα εκδοχή για την επίλυση των προβλημάτων της. Δεν επιθυμώ σε αυτή την φάση να αναφερθώ για τις άμεσες δυνατότητες εφαρμογής των προτάσεων, αφού αυτές δεν λαμβάνουν υπόψη τους τις υπάρχουσες δομές και λειτουργίες, τα απολογιστικά δεδομένα της απορρύθμισής τους το έτος 2014 (από τον ΕΟΠΥΥ στο ΠΕΔΥ) και κυρίως τις εν εξελίξει διαδικασίες παροχής των υπηρεσιών εξω-νοσοκομειακής φροντίδας μέσω των ΕΟΠΥΥ και των λοιπών ασφαλιστικών Ταμείων με τους ιδιώτες γιατρούς. Θα ήθελα σε αυτό το σημείωμα να ακολουθήσω την λογική της Ομάδας Εργασίας και να αναφερθώ μόνο στους αριθμούς, όπως αυτοί παρουσιάζονται στο πόνημα που συνέταξαν τα εκλεκτά μέλη της Ομάδας Εργασίας και κατ’ εξοχήν ειδικοί στο θέμα, και στο τέλος να θέσω ορισμένους προβληματισμούς και ερωτήματα.

Βασική λειτουργική μονάδα στην ΠΦΥ για τους εμπνευστές της πρότασης που κατατέθηκε στην πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, αποτελεί η Μονάδα Φροντίδας Υγείας Γειτονιάς (ΜοΦΥΓ) στο αστικό περιβάλλον ή το Περιφερειακό Ιατρείο (ΠεΡΙ) στις αγροτικές ή νησιώτικες περιοχές.

Στην ΜοΦΥΓ ή το ΠεΡΙ είναι στην διάθεση των κατοίκων της περιοχής που αναγκαστικά εγγράφονται σε αυτό (άρα δεν επιλέγουν οικογενειακό γιατρό ή παιδίατρο όπως αναφέρεται στην πρόταση) επειδή αυτό συγκροτείται από:

2 οικογενειακούς γιατρούς (ειδικότητας γενικής ιατρικής ή παθολογίας)

Λ Παιδίατρο αφού 1 παιδίατρος καλύπτει 2 ΜοΦΥΓ ή ΠεΡΙ 1 Νοσηλευτή/τρια 1 Επισκέπτη/τρια 1 Κοινωνικό/ή Λειτουργό 1 Γραμματέα

Λ Οικογενειακό Βοηθό αφού 1 καλύπτει 2 ΜοΦΥΓ ή ΠεΡΙ

Με δεδομένο ότι σύμφωνα πάντα με την πρόταση οι παραπάνω Μονάδες ΠΦΥ συγκροτούνται με τοπικό πληθυσμό αναφοράς περί τους 5.000 κατοίκους, η πρόταση της Ομάδας, χωρίς να το αναφέρει, φαίνεται να διαιρεί τον πληθυσμό της χώρας μας που ανέρχεται σε 11.000.000 περίπου και εκτιμά ότι θα υπάρχουν 2.200 Μονάδες ΠΦΥ και έτσι υπολογίζει και τον αριθμό των γιατρών και των λοιπών επαγγελμάτων υγείας που θα απαιτηθούν με βάση και την τελευταία σελίδα και παράγραφο της έκθεσης. Έτσι αναφέρεται ότι θα απαιτηθούν:

5.500 γιατροί ήτοι

4400 οικογενειακοί γιατροί (2 ανά ΜΦΥ)

1100 παιδίατροι (1/2 ανά ΜΦΥ)

4400 νοσηλευτές/επισκέπτες (1 ανά ΜΦΥ)

2200 μαίες (1 ανά ΜΦΥ)

2200 γραμματείς (1 ανά ΜΦΥ)

1100 οικογενειακοί βοηθοί (1/2 ανά ΜΦΥ) που ξεχάστηκαν από τους συγγραφείς!

Κατά την πρόταση πάντα οι ΜΦΥ (ΜοΦΥΓ ή ΠεΡΙ) λειτουργούν από 8.00-20.00 δηλ. 12 ώρες και εκτός από τις υπηρεσίες στο Γραφείο-Ιατρείο της γειτονιάς η Ομάδα προσφέρει τις υπηρεσίες στην κοινότητα, αλλά και στο σπίτι σε μια τεράστια γκάμα υπηρεσιών που καλό είναι να ρίξει κάποιος μια ματιά στο παράρτημα της έκθεσης και θα καταλάβει το εφικτό ή/και τις δυνατότητες της συγκεκριμένης Ομάδας Υγείας να προσφέρει την έκταση και το εύρος των συγκεκριμένων υπηρεσιών.

Δεν διευκρινίζεται επίσης στην έκθεση, αν οι Μονάδες ΠΦΥ λειτουργούν μη εργάσιμες ημέρες και αργίες και πως αντιμετωπίζεται κάποιος τις ώρες μη λειτουργίας, αφού και για τα επείγοντα π.χ. υψηλός πυρετός, καρδιακό άλγος κλπ απαιτείται παραπεμπτικό της ΜοΦΥΓ ή του ΠεΡΙ για να προχωρήσει κάποιος στο δεύτερο επίπεδο της ΠΦΥ που υπάρχει και ονομάζεται ως Μονάδα Αναφοράς ΠΦΥ της περιοχής διαμονής του.

Εκτός των παραπάνω ασαφειών που ίσως διευκρινισθούν στο μέλλον από τους συντάκτες της πρότασης, τα ερωτήματα που ένας καλόπιστος μελετητής θα έθετε είναι: Αν υποτεθεί ότι οι 2 οικογενειακοί γιατροί μοιράζουν τον χρόνο τους και καλύπτουν το 12ωρο με σπαστό ωράριο (πράγμα που δεν έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα στο δημόσιο σύστημα υγείας) οι υπόλοιποι εργαζόμενοι από την Γραμματέα μέχρι τα άλλα μέλη της Ομάδας Υγείας τι θα κάνουν; Θα εργάζονται 12ωρα ή 8ωρα; 

Ο νοσηλευτής θα παίζει τον ρόλο του Γραμματέα και αντίστροφα; Και όταν η Ομάδα Υγείας θα επισκέπτεται μαζί με τον οικογενειακό γιατρό ένα ή δύο ασθενείς στο σπίτι, θα χρησιμοποιούν το δικό τους αυτοκίνητο ή αυτοκίνητο του ΜοΦΥΓ ή ΠεΡΙ που θα το έχουν στην διάθεσή τους; 

Θα διατίθεται οδηγός για την μεταφορά ή θα το οδηγούν μόνοι τους; 

Πόσοι και ποιοι από την Ομάδα Υγείας θα μείνουν πίσω στην βάση τους για να παράσχουν ιατρικές υπηρεσίες επείγουσες ή χρόνιες στους υπόλοιπους ασθενείς; 

Λεπτομέρειες, θα πει κάποιος για μια πρόταση που βρίσκεται στο αρχικό της στάδιο και φιλοδοξεί να αλλάξει το τοπίο και να εγγράψει ότι πιο προοδευτικό υπάρχει στην διεθνή βιβλιογραφία που την ακολουθεί στο κείμενο, αλλά δεν σημειώνεται εντός του κειμένου για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε την επιστημονική αναφορά των ιδεών και της οργάνωσης της ΠΦΥ στο διεθνές περιβάλλον.

Ας επιστέψουμε όμως στους αριθμούς της πρότασης και ας προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τα οικονομικά της στοιχεία και το κόστος της. Φαίνεται ότι για τους εμπνευστές της πρότασης, η δαπάνη που αυτή προϋποθέτει είτε είναι μικρή ή δεν την αφορά γιατί η χώρα έχει λύσει τα οικονομικά της προβλήματα και είναι μόνο ζήτημα πολιτικής βούλησης η εφαρμογή της. Επιχειρώντας αδρούς υπολογισμούς με βάση τους αριθμούς της πρότασης έχουμε:

Ένας γιατρός με μηνιαίες μικτές αποδοχές 5.000 ευρώ συμπεριλαμβανομένων και των εισφορών για την ασφάλισή του κοστίζει 60.000 ετησίως κατ’ εκτίμηση του υπογράφοντος. Αντίστοιχα για τα λοιπά επαγγέλματα νοσηλευτές-επισκέπτες- κοινωνικούς λειτουργούς με μηνιαίες μικτές αποδοχές 2.000 ευρώ, και Γραμματείς – Οικογ. βοηθούς 1500 ευρώ έχουμε

Γιατροί 5.500 Χ 60.000 = 330.000.000 εκ.

Νοσηλ-Επισκ. 4400 Χ 24.000 = 10.560.0000

Μαίες – Κοιν. Λειτουργοί 4400 Χ 24.000 = 10.560.000

Γραμματείς 2.200 Χ 18.000 = 3.960.000

Οικογ. Βοηθός 2.200 Χ 18.000 = 3.960.000

Το ετήσιο κόστος λοιπόν μόνο των αποδοχών των παραπάνω είναι 359.040.000 εκ. που μπορούν να αυξηθούν ή και να μειωθούν, αν υπάρξει διαφοροποίηση στις αποδοχές, αφού οι εκτιμήσεις για αυτές είναι του υπογράφοντος και όχι της πρότασης. Σε αυτό θα πρέπει να υπολογιστούν τα ενοίκια όπου χρειαστεί να υπάρχουν, το κόστος του αναγκαίου εξοπλισμού και τα αναλώσιμα για τις βασικές εξετάσεις, τα λοιπά έξοδα λειτουργίας των Μονάδων όπως παροχές κοινής ωφέλειας, διαδίκτυο, υπολογιστές, προγράμματα ηλεκτρονικών φακέλων, συντήρηση, χαρτικά, έξοδα κίνησης κλπ. Αν όλα αυτά υπολογιστούν σε άλλα 140.000.000 εκ. το συνολικό κόστος της πρότασης για την Ομάδα Υγείας των ΜοΦΥΓ και ΠεΡΙ δεν θα ξεπεράσει τα 500.000.000 εκ ευρώ.

Είναι πολλά τα 500 εκ ευρώ για να αποκτήσει η χώρα ένα καινοτόμο σχέδιο ΠΦΥ, το οποίο θα εισάγει τον θεσμό του οικογενειακού γιατρού και της Ομάδας Υγείας όπως την οραματίζονται οι εμπνευστές της; Θα έλεγα ότι με βάση τα οικονομικά δεδομένα η πρόταση είναι απολύτως επιτυχής υπό τις τρεις παρακάτω βασικές προϋποθέσεις.

1. Η Ομάδα Υγείας να κάνει όλα όσα περιγράφονται στην πρόταση ως έργο (βλ. παράρτημα για το οποίο ως πολίτης – χρήστης εκφράζω αμφιβολίες. Οι ειδικοί ίσως γνωρίζουν καλύτερα).

2. Να περιγραφεί επίσης με ακρίβεια το δεύτερο επίπεδο παροχής ΠΦΥ, δηλαδή οι Μονάδες Αναφοράς Περιοχής, ο αριθμός και ειδικότητες υπηρετούντων καθώς και η έκταση ή το εύρος των υπηρεσιών για όλο το 24ωρο, αφού έτσι έχουν σχεδιαστεί. Αν γίνει αυτό θα δοθεί η δυνατότητα να εκτιμηθεί με σχετική ακρίβεια το συνολικό κόστος που περιλαμβάνεται στην πρόταση και το οποίο θα υπερβεί κατά πολύ το προσεγγισθέν – υπολογισθέν ποσό. Εκτός και αν το δεύτερο επίπεδο ΠΦΥ παραληφθεί ή δεν δημιουργηθεί.

3. Να καταργηθεί η κάλυψη και προσφυγή των ασφαλισμένων πολιτών σε γιατρούς εκτός του ανωτέρω δικτύου. Δηλαδή ο ΕΟΠΥΥ, αλλά και τα άλλα ασφαλιστικά Ταμεία θα πρέπει να σταματήσουν να καλύπτουν ιδιώτες γιατρούς και ίσως οι πόροι που διαθέτουν σήμερα να μεταφερθούν στην χρηματοδότηση της πρότασης.

Αν το παραπάνω κόστος σε συνδυασμό με τις προϋποθέσεις μπορούν να υλοποιηθούν για τους ενδιαφερόμενους που αποδέχονται την πρόταση αναμόρφωση της ΠΦΥ, κάποιος οφείλει να σκεφτεί και τον μεγάλο αριθμό των γιατρών που εργάζονται σήμερα στις υπάρχουσες δημόσιες δομές της εξω-νοσοκομειακής περίθαλψης με πλήρη ή μερική απασχόληση, αλλά και τον αριθμό των γιατρών που ασκούν ελεύθερο επάγγελμα και δέχονται στο ιατρείο τους ασφαλισμένους πολίτες με την προκαθορισμένη επίσκεψη αποζημίωσης του ΕΟΠΥΥ. Εκτός και αν θεωρηθεί ότι περίπου 30.000 γιατροί που έχουν ιδιωτικά ιατρεία και σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τον ΕΟΠΥΥ και τα ασφαλιστικά ταμεία δεν πρέπει να μας απασχολούν για το πώς θα ζήσουν τις οικογένειές τους και ας μεταναστεύσουν όπως έκαναν και κάνουν οι νέοι γιατροί στην περίοδο της οικονομικής κρίσης που διανύουμε. Ταυτόχρονα με αυτό είναι καλό να τεθεί υπόψη όλων μας και ειδικά της Ομάδας Εργασίας της πρότασης, ο τομέας των παρα-κλινικών και διαγνωστικών εξετάσεων μέτριας ή υψηλής τεχνολογίας που παρέχεται από τους ιδιώτες επαγγελματίες και τα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα με την αποζημίωση του ΕΟΠΥΥ και οι υπηρεσίες αυτές οδηγούν στην διάγνωση και θεραπεία στο πρωτοβάθμιο επίπεδο υπηρεσιών.

Μαζί με αυτά η πολιτική ηγεσία και το πολιτικό σύστημα οφείλει να ρωτήσει και τους Έλληνες πολίτες που είναι ασφαλισμένοι και πληρώνουν εισφορές για την κάλυψη της υγείας τους, αν συμφωνούν στην αναγκαστική ουσιαστική επιλογή ενός οικογενειακού γιατρού δημοσίου υπαλλήλου με πλήρη και αποκλειστική απασχόληση, ο οποίος θα είναι ο φύλακας της πύλης (gate keeper) για οιαδήποτε χρήση ειδικού γιατρού και αντιμετώπισης επείγοντος περιστατικού. Σε μια χώρα που δεν έχει λύσει την παροχή της επείγουσας νοσοκομειακής περίθαλψης στον τόπο κατοικίας και στο νοσοκομείο του νομού και ο ασθενής των επαρχιακών πόλεων κινείται ελεύθερα επιλέγοντας πολλές φορές να προσφύγει μόνος του στα νοσοκομεία της Αθήνας και Θεσσαλονίκης, είναι λίγο οξύμωρο να περιμένουμε να κινηθεί και να αναμένει τις παραπομπές του οικογενειακού γιατρού (γενικού γιατρού ή παθολόγου) που στερείται και βασικής εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση περιστατικών που σχετίζονται με τις επί μέρους λειτουργίες των οργάνων του σώματος και τις ανάγκες των κατοίκων. Και αυτό σημαίνει ότι οι χρόνιες συμπεριφορές του πληθυσμού σε συνδυασμό με τον αριθμό των γιατρών και τον τρόπο άσκησης της ιατρικής είναι καθοριστικοί παράγοντες στην αλλαγή του οιουδήποτε υποδείγματος και οι σχεδιαστές των πολιτικών υγείας θα πρέπει να μη τους παραβλέπουν.