Οι επιστήμονες εγκαταλείπουν μαζικά τον ευρωπαϊκό Νότο

 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Πρωτοφανής είναι η έξοδος επιστημόνων και γενικώς επαγγελματιών υψηλής εξειδίκευσης που γνωρίζει η Ευρώπη και πλήττει κυρίως τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Εχοντας δεχθεί καίριο πλήγμα από την οικονομική κρίση, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία κυριολεκτικά εγκαταλείπονται από την αφρόκρεμα της νεότερης γενιάς. Σημαντικό τμήμα τους μετακινείται από την περιφέρεια προς τον πυρήνα της Ευρωζώνης, όπως για παράδειγμα στη Γερμανία, είτε επειδή εκεί μπορούν να βρουν δουλειά, είτε επειδή οι μισθοί εκεί είναι πολύ υψηλότεροι.

Περίπου το 1/10 της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας εργάζεται ήδη στο εξωτερικό, ενώ χιλιάδες Πορτογάλοι και Ισπανοί με υψηλή εξειδίκευση έχουν μεταναστεύσει στις πρώην αποικίες των χωρών τους στη Νότια Αμερική ή στην Αφρική. Εξίσου σημαντικός αριθμός Ιρλανδών έχει μεταβεί στις ΗΠΑ ή στην Αυστραλία και στην Ιταλία, καθώς η κρίση, που άρχισε πριν από μια δεκαετία και στάθηκε καταλυτική, έχει οξύνει στο έπακρον τη φυγή των ταλαντούχων νέων. Το ποσοστό των μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης που μετακινούνται από τις χώρες του Νότου, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία, προς την υπόλοιπη Ευρώπη εκτινάχθηκε στο 51% μόνο κατά τη διετία 2011-2012 από το μόλις 23% στο οποίο περιοριζόταν τη διετία 2005-2006. Είναι, ωστόσο, πολλές οι ενδείξεις που συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες πίσω από αυτήν την «αιμορραγία» εγκεφάλων και όχι μόνο η οικονομική κρίση.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, από το 1996 ώς το 2011 οι επιστήμονες ερευνητές που μετακινήθηκαν από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική υπερβαίνουν σημαντικά τον αριθμό όσων επιστημόνων κινήθηκαν αντιστρόφως. Και βέβαια ο δικός τους αριθμός δεν συγκρίνεται με τον απείρως υψηλότερο των ιδιαίτερα φιλόδοξων νέων που στράφηκαν στην Αμερική και στη Silicon Valley.

Οι Ευρωπαίοι απόδημοι επιστήμονες συχνά αμείβονται πολύ καλύτερα από τους Αμερικανούς ομολόγους τους λόγω της ιδιαίτερα υψηλής εξειδίκευσής τους αλλά και του ταλέντου τους. Το αποτέλεσμα όμως είναι να μην επιστρέφουν στις χώρες τους παρά μόνο ως συνταξιούχοι, και συνεπώς να μην επηρεάζουν πλέον το σύστημα. Το πρόβλημα είναι οξύτερο στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου όπου το ποσοστό των αποδήμων που επιστρέφει είναι κάτω του 20%. Σύμφωνα με σχετική έρευνα της ιστοσελίδας Aspenia, για τις χώρες του Νότου κάθε νέος επιστήμονας που φεύγει, αντιπροσωπεύει τη ζημία μιας αποτυχημένης επένδυσης για τη χώρα. Ενδεικτική είναι η περίπτωση της Ιταλίας, όπου αν εκτιμηθεί το κόστος της πλήρους εκπαίδευσης ενός νέου, για κάθε απόφοιτο που εγκαταλείπει τη χώρα η κυβέρνηση έχει χάσει περίπου 500.000 ευρώ. Στην προσπάθειά της να αντιστρέψει την «αιμορραγία» εγκεφάλων και να προσελκύσει ταλέντα από άλλες χώρες, η Ε.Ε. υιοθέτησε το πρόγραμμα Μπλε Κάρτα το 2011. Ευελπιστούσε να προσελκύσει 20 εκατ. επαγγελματίες υψηλής εξειδίκευσης και ιδιαιτέρως μηχανολόγους, στελέχη σχεδιασμού επιχειρήσεων, επιστήμονες του κλάδου της βιοτεχνολογίας μέχρι το 2030. Τα αποτελέσματα υπήρξαν, ωστόσο, απογοητευτικά καθώς το 2012 και το 2013 η Ε.Ε. χορήγησε λιγότερες από 20.000 βίζες σε επιστήμονες αυτής της κατηγορίας.

Οικονομικοί αναλυτές προτείνουν σειρά κινήτρων όπως οι φοροαπαλλαγές, η πρόσβαση σε προνομιακά δάνεια για τη δημιουργία επιχειρήσεων ή ακόμη και την πολιτική εκπροσώπηση. Οι φοροαπαλλαγές, πάντως, έχουν ήδη αποδειχθεί ανεπαρκές μέτρο.