Τρεις δημοσιονομικές βόμβες απειλούν τα ασφαλιστικά ταμεία

ΡΟΥΛΑ ΣΑΛΟΥΡΟΥ - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Σε θρυαλλίδα που απειλεί να τινάξει στον αέρα όχι μόνο την όποια προσπάθεια μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού αλλά και τα δημόσια οικονομικά, και κατά συνέπεια το ίδιο το 3ο μνημόνιο, ενδέχεται να εξελιχθούν τρεις παράμετροι του συστήματος, που δεν αντιμετωπίζονται με τις προωθούμενες αλλαγές, δημιουργούν όμως «άνοιγμα» άνω των 25 δισ. ευρώ στα ασφαλιστικά ταμεία. Η σταδιακή αποδόμηση διατάξεων των δύο προηγούμενων μνημονίων από τα ανώτατα δικαστήρια της χώρας που αφορούν μειώσεις συντάξεων και μισθών οδηγούν σε «μαύρη τρύπα» τουλάχιστον 5,2 δισ. ευρώ, ενώ οι 330.000 αιτήσεις για κύρια, επικουρική σύνταξη και εφάπαξ, που στοιβάζονται ακόμα και για τρία χρόνια στα συρτάρια των Ταμείων, δημιουργούν «κρυφό έλλειμμα» της τάξης των 3,7 δισ. ευρώ.

Την ίδια στιγμή, ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω των 15 δισ. ευρώ «πνίγουν» τα Ταμεία, με αμφίβολο το εάν θα εισπραχθούν ποτέ. Είναι ενδεικτικό ότι χρέη άνω του 1 εκατ. ευρώ έχουν προς το ΙΚΑ και το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών 1.468 επιχειρήσεις, που προέρχονται από τον ιδιωτικό, τον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, εκ των οποίων μόλις οι 381 βρίσκονται εν λειτουργία. Οι τρεις αυτοί παράγοντες προκαλούν πονοκέφαλο στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, ενώ δημιουργούν και προσκόμματα στην όποια προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας με τους πιστωτές για το ασφαλιστικό, καθώς δεν υπάρχει ξεκάθαρη πρόθεση από την ελληνική πλευρά για το πώς θα αντιμετωπιστούν.

Περικοπές

Η πρώτη δημοσιονομική βόμβα που αφορά τις αποφάσεις των ανωτάτων δικαστηρίων, με τις οποίες κρίνονται αντισυνταγματικές οι περικοπές που επιβλήθηκαν από την 1η Αυγούστου 2012 σε μισθούς και συντάξεις, σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών οδηγεί σε μια πρόσθετη δημοσιονομική υποχρέωση της τάξης των 5,2 δισ. ευρώ, εφόσον η κυβέρνηση αποφασίσει να εκτελέσει τις αποφάσεις της Δικαιοσύνης. Οι ανεκτέλεστες αποφάσεις του παρελθόντος, τα νέα δεδομένα που δημιουργούνται από την πρόσφατη απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τους ιατρούς του ΕΣΥ αλλά και νέες αποφάσεις που αναμένονται από το ΣτΕ προκαλούν ήδη νέους πονοκεφάλους στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Μάλιστα, πληθαίνουν οι φωνές που εκτιμούν ότι και η συνέχεια θα είναι ανάλογη, καθώς και οι σχεδιαζόμενες νέες μειώσεις των συντάξεων θα κριθούν αντισυνταγματικές.

Ωρολογιακή βόμβα για το ασφαλιστικό σύστημα αποτελούν και οι 330.000 αιτήσεις για κύρια, επικουρική σύνταξη και εφάπαξ, που στοιβάζονται στα συρτάρια των Ταμείων στερώντας ακόμη και για τρία ή σε ορισμένες περιπτώσεις τέσσερα χρόνια τις συντάξεις από τους δικαιούχους τους. Πρόκειται για ένα «κρυφό» έλλειμμα της τάξης των 3,7 δισ. ευρώ, το οποίο δεν έχει διαφύγει από το κουαρτέτο των πιστωτών. Το κύμα φυγής που επικράτησε τα προηγούμενα χρόνια (λόγω του φόβου για αλλαγές στα όρια ηλικίας) επιδείνωσε την κατάσταση, ενώ τη... χαριστική βολή δίνει, ειδικά στις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης, η έλλειψη μηχανογράφησης.

Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Στο ΙΚΑ ξεπερνούν τις 79.000 οι αιτήσεις για κύρια σύνταξη που είναι σε εκκρεμότητα, με τον μέσο χρόνο αναμονής να φτάνει τους 12 μήνες (και να εκτινάσσεται στους 20 μήνες για τη διαδοχική ασφάλιση). Ο χρόνος κυμαίνεται ανάλογα με το υποκατάστημα, και μπορεί να ξεκινάει από τους τρεις μήνες και να προσεγγίζει ακόμη και τα τρία χρόνια. Τις 7.700 φτάνουν οι αιτήσεις που είναι σε εκκρεμότητα στο ΕΤΑΑ, με τον χρόνο της αναμονής να παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις ανάλογα με τον τομέα ασφάλισης. Στον ΟΑΕΕ, εκκρεμούν 33.000 αιτήσεις (8.500 προσωρινές). Ο χρόνος της αναμονής κατά μέσο όρο είναι 12 μήνες όταν όλα τα ένσημα είναι στο Ταμείο, ωστόσο φτάνει τους 20 μήνες αν υπάρχει διαδοχική ασφάλιση. Αλλά και στον ΟΓΑ σε εκκρεμότητα είναι 30.000 αιτήσεις. Στο υπερ-επικουρικό ταμείο ΕΤΕΑ 122.000 αιτήσεις είναι σε εκκρεμότητα, με τον χρόνο αναμονής κατά μέσο όρο να είναι 22 μήνες. Οι μισές από αυτές αφορούν το επικουρικό του ΙΚΑ (ΕΤΕΑΜ).

Στάση πληρωμών έχει κηρύξει το Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων, καθώς ακόμα αναζητείται ο τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ για όσους αποχωρούν από τον Σεπτέμβριο του 2013 και μετά. Σε εκκρεμότητα είναι περίπου 40.000 αιτήσεις, ωστόσο αν δεν υπάρξει νέος τύπος, δεν πρόκειται να καταβληθούν τα χρήματα. Συνολικά, στα ταμεία πρόνοιας σε εκκρεμότητα βρίσκονται πάνω από 60.000 αιτήσεις.

Την κατάσταση επιδεινώνουν οι συνεχώς διογκούμενες ληξιπρόθεσμες οφειλές, καθώς διαπιστώνεται ότι παρά τις συνεχείς ευνοϊκές ρυθμίσεις χρεών, με 24, 36 ή 100 δόσεις, η «τρύπα» ανέρχεται σε 15,3 δισ. ευρώ. Μόνο οι μεγαλοοφειλέτες με χρέη άνω του ενός εκατομμυρίου χρωστούν στο ΙΚΑ 5,8 δισ. ευρώ. Από αυτά, κανείς δεν γνωρίζει πόσα μπορούν να εισπραχθούν, καθώς από τους 1.468 οφειλέτες του συγκεκριμένου ποσού, μόνο οι 381 βρίσκονται σε λειτουργία σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί, επίσης, πως παρότι η κρίση επιδείνωσε την κατάσταση, οι οφειλές τρίτων προς τα Ταμεία δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Μόλις 2,9 δισ. ευρώ, ήτοι το 19% των χρεών προς τα Ταμεία, δημιουργήθηκε μέσα στην κρίση. Τα 12,4 δισ. ευρώ (81%) είναι χρέη που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν.