Μεγάλες εισφορές, αλλά χαμηλές συντάξεις με το νέο ασφαλιστικό

ΡΟΥΛΑ ΣΑΛΟΥΡΟΥ - kathimerini,gr

Ενα σχεδόν εξωφρενικά άδικο, κοινωνικά και κυρίως αναλογιστικά, ασφαλιστικό σύστημα, με συντάξεις οι οποίες είναι πολύ χαμηλότερες από τις εισφορές που θα καταβληθούν, δημιούργησε ο νόμος Κατρούγκαλου.

Συνεχίζοντας την πρακτική που θέλει τις ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις να γίνονται στη χώρα μας χωρίς μακροπρόθεσμη πνοή και επιστημονική τεκμηρίωση, ο νόμος του 2016 αλλά και οι μετέπειτα παρεμβάσεις οδήγησαν το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης από το ένα άκρο στο άλλο.

Ετσι, από ένα σύστημα όπου οι συντάξεις ήταν υπερχρηματοδοτημένες, με την κοινωνία μέσω της φορολογίας να πληρώνει τις συντάξεις όχι μόνο αυτών που έπαιρναν ποσά κοντά στο όριο της φτώχειας αλλά ακόμη και της πλειονότητας των δημοσίων υπαλλήλων, περνάμε σε ένα σύστημα όπου από το 2019 και μετά, οι συντάξεις του δημόσιου συστήματος ασφάλισης θα είναι υποχρηματοδοτημένες. Δηλαδή, οι εισφορές που καταβάλλονται θα είναι πολύ υψηλότερες από τις τελικές συντάξεις…

Σε μια ολιγοσέλιδη αλλά άκρως αποκαλυπτική έκδοση, η αντιπρόεδρος της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής Μαριάννα Παπαμιχαήλ επιχειρεί την «ακτινοσκόπηση» των πρόσφατων ασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων, με βάση ένα δείκτη που αποδεικνύει την ανταποδοτικότητα των κύριων συντάξεων.

Αυτό που αποδεικνύεται στην έκθεση, λοιπόν, είναι ότι το 2008, το γενικό Ποσοστό Ομαδικής Χρηματοδότησης (ΠΟΧ) του συστήματος ήταν εξωφρενικά υψηλό. Η μέση ηλικία συνταξιοδότησης ήταν τα 61 έτη, με καριέρα 25 ετών και μέση σύνταξη 1.246 ευρώ, υπερδιπλάσια από το κατώφλι φτώχειας που τότε ήταν 573,25 ευρώ. Το 2011 μόνο οι συντάξεις του ΟΑΕΕ, των τραπεζών και του ΤΑΠ-ΟΤΕ χρηματοδοτήθηκαν κατά μέσον όρο αποκλειστικά από εισφορές των ασφαλισμένων, μιας και έχουν ΠΟΧ μικρότερο ή σχεδόν ίσο με 100%. Τα υπόλοιπα Ταμεία είχαν ΠΟΧ μεγαλύτερο του 100%. Για παράδειγμα το Ταμείο του δημοσίου τομέα είχε ΠΟΧ 186%! Το ΠΟΧ του ΟΓΑ ήταν 268%, όμως η μέση σύνταξη του ΟΓΑ ήταν 378,1 ευρώ, κάτω από το κατώφλι της φτώχειας (598,17 ευρώ) και σε ένα σύστημα αναδιανεμητικό, η αλληλεγγύη «νομιμοποιείται».

Αντίθετα, όπως αναφέρει η μελέτη, η σύνταξη του Δημοσίου είναι περίπου διπλάσια από το κατώφλι της φτώχειας και ακόμη και μέσα σε ένα αναδιανεμητικό σύστημα δεν εξηγείται τόσο μεγάλη απόκλιση. Οπως δεν δικαιολογείται ΠΟΧ άνω του 100% για το Ταμείο της ΔΕΗ, όταν το 2011 η μέση σύνταξη ήταν 2.606 ευρώ. Και όμως, το ΠΟΧ του Ταμείου της ΔΕΗ ήταν 123%. Υψηλό ΠΟΧ είχε και το ΙΚΑ, κοντά στο 133%. Ομως το ΙΚΑ περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο πληθυσμό της χώρας, η μέση σύνταξη ήταν τότε χαμηλότερη από όλα τα υπόλοιπα ταμεία, πλην του ΟΓΑ, ενώ η μεγάλη μάζα των ασφαλισμένων βρισκόταν στα χαμηλά συνταξιοδοτικά κλιμάκια. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση, «αποδεικνύεται η πικρή αλήθεια της ασφαλιστικής αναδιανομής όχι μόνο του αναδιανεμητικού αλλά και του κεφαλαιοποιητικού συστήματος. Το μέσο ΠΟΧ το 2011 ήταν 150% και η μέση κύρια σύνταξη στα 1.081,5 ευρώ, δηλαδή τα δύο τρίτα μόνο ήταν καλυμμένα από εισφορές και το υπόλοιπο ένα τρίτο συμπληρωνόταν από τον προϋπολογισμό. Για να ήταν, δε, το σύστημα αναλογιστικά δίκαιο, η μέση κύρια σύνταξη θα έπρεπε να είναι 1.052 ευρώ διά 1,5, ήτοι 721 ευρώ.

Εξετάζοντας τώρα τη μεταρρύθμιση του 2016 και λαμβάνοντας ως παροχή ότι τα Ταμεία φέρουν ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά με το 2014, η μελέτη καταλήγει και πάλι ότι και με τη μεταρρύθμιση Κατρούγκαλου δεν ελήφθη σχεδόν καμία μέριμνα για την ανταποδοτικότητα των εισφορών.

Ο ΟΓΑ παραμένει ο πλέον υπερχρηματοδοτημένος φορέας για το 2016 έως το 2019, με το ΠΟΧ να παραμένει άνω του 200%. Η στρέβλωση παραμένει στο Δημόσιο, με ΠΟΧ 115% και μέση σύνταξη 922 ευρώ, όταν ο ΟΑΕΕ έχει ΠΟΧ 49%, με σύνταξη 913 ευρώ τον μήνα, ανατρέποντας απόλυτα τη λογική της αναδιανομής. Η ίδια αναιτιολόγητη στρέβλωση ισχύει για τις τράπεζες και τα υπόλοιπα ειδικά ταμεία και κυρίως το Ταμείο της ΔΕΗ. Το 2016 το ΠΟΧ για τις τράπεζες είναι 58% και πέφτει στο 39% το 2019. Για το ΤΑΠ ΟΤΕ το ΠΟΧ από 63% το 2016 κατακρημνίζεται στο 41% το 2019, ενώ για το Ταμείο της ΔΕΗ, από 69% πέφτει στο 45%. Αλλά και για το ΕΤΑΑ, από 67% το 2016, διαμορφώνεται στο 57% το 2019.

Το συνολικό ΠΟΧ του συστήματος το 2019 πέφτει στο 89%, σημειώνοντας ιστορικό αρνητικό ρεκόρ ανταποδοτικότητας.

Τι είναι ο κρίσιμος παράγων «ΠΟΧ»

Το Ποσοστό Ομαδικής Χρηματοδότησης (ΠΟΣ) δείχνει αν η σύνταξη είναι αντίστοιχη των εισφορών που έχουν καταβληθεί. Για να είναι δηλαδή αναλογιστικά δίκαιο ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει το ΠΟΧ να βρίσκεται πέριξ του 100%, που σημαίνει ότι τη στιγμή της συνταξιοδότησης, η παρούσα αξία της σύνταξης συμπίπτει κατά μέσον όρο με τις συσσωρευμένες εισφορές της συγκεκριμένης ομάδας συνταξιούχων που εξετάζουμε. Αν το ΠΟΧ είναι πάνω από 100%, τότε οι συγκεκριμένοι συνταξιούχοι λαμβάνουν συντάξεις υπερχρηματοδοτημένες από τους φόρους και το κοινωνικό σύνολο. Αντίστοιχα, εάν το ΠΟΧ είναι μικρότερο του 100%, σημαίνει ότι το ποσό της σύνταξης είναι αναλογιστικά άδικο, με την αυστηρή έννοια του όρου, και ότι η συγκεκριμένη ομάδα ασφαλισμένων επιβαρύνεται περισσότερο για να στηρίξει κάποιες άλλες ομάδες, χάριν της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας κατάρρευσης

Νομοτελειακή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η κατάρρευση του ΕΔΟΕΑΠ, του ταμείου επικουρικής ασφάλισης, εφάπαξ και υγείας των δημοσιογράφων, το οποίο λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου και έχει περιέλθει σε δραματική κατάσταση. Πρόκειται για ένα «αυτοδιαχειριζόμενο» ταμείο, το οποίο όλο το προηγούμενο διάστημα πολλοί το αντιμετώπιζαν ως «αγελάδα για άρμεγμα» της οποίας όλοι πίνανε το γάλα, λίγοι όμως ενδιαφέρονταν πραγματικά για την αγελάδα...

Οι επιστολές της «Κ» και οι αόριστες απαντήσεις της διοίκησης του ΕΔΟΕΑΠ και της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας.

Η διοίκηση της «Κ» είχε εδώ και χρόνια προσπαθήσει να καταδείξει τις παθογένειες που χαρακτήριζαν τη λειτουργία του συγκεκριμένου oργανισμού, καθώς –όπως άλλωστε συνέβαινε και στο συνολικό ασφαλιστικό σύστημα της χώρας– το Ταμείο των δημοσιογράφων δαπανούσε πόρους που ξεπερνούσαν σημαντικά τα ετήσια έσοδά του. Είχε μάλιστα παρέμβει με επιστολές και προς τις διοικήσεις των ταμείων των δημοσιογράφων και της τότε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας, επισημαίνοντας ότι απαιτούνται δραστικά μέτρα, καθώς το σύστημα έχει φθάσει σε ένα σημείο όπου οι εύκολες επιλογές είναι αδιέξοδες και οδηγούν σε συνεχείς περικοπές δικαιωμάτων και παροχών. Αναλυτικά, στην επιστολή της διοίκησης της «Κ» προς τα ταμεία ΕΤΑΠ-ΜΜΕ και ΕΔΟΕΑΠ, η οποία κοινοποιήθηκε και στο αρμόδιο υπουργείο Εργασίας, από την 11η Νοεμβρίου του 2011 γινόταν ξεκάθαρο ότι παρατηρείται δραστική και άκρως ανησυχητική μείωση της διαφημιστικής δαπάνης αλλά και των εσόδων των ταμείων. Επισημαίνονταν βέβαια και οι εγγενείς παθογένειες του ασφαλιστικού του κλάδου, καθώς ήταν φανερό πως δεν εφαρμόζονταν και δεν εξαντλούνταν από τις διοικήσεις των δύο ταμείων όλα όσα προέβλεπε ο νόμος για τον έλεγχο και την είσπραξη των εσόδων. Με αποτέλεσμα, τα τελευταία χρόνια να παρατηρείται συνεχής μείωση παροχών υγείας προς τους ασφαλισμένους, ενώ διαφαινόταν και η στρέβλωση του ανταγωνισμού μεταξύ των υγιών επιχειρήσεων και αυτών που δεν καταβάλλουν τα νομίμως προβλεπόμενα.

Η «Κ» εφιστούσε σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς την προσοχή, έδειχνε το πραγματικό πρόβλημα και ζητούσε άμεσες λύσεις για τα έσοδα, επισημαίνοντας ότι εάν δεν ελάμβαναν όλα τα απαιτούμενα και αναγκαία μέτρα για την είσπραξη των εισφορών από όλους τους υπόχρεους, θα είναι οι ίδιοι υπόλογοι για παράβαση των καθηκόντων τους σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία. Το υπουργείο Εργασίας ζήτησε έπειτα από δύο μήνες «εξηγήσεις» από τα ταμεία, ενώ η διοίκηση του ΕΔΟΕΑΠ, αν και αναγνώρισε το πρόβλημα, δεν είχε κάποια ουσιαστική αντίδραση. Και κάπως έτσι φτάσαμε σήμερα, εδώ που φτάσαμε, τόσο συνολικά ως προς το ασφαλιστικό πρόβλημα της χώρας, όσο και ειδικότερα των δημοσιογράφων