1.640 δισ. ευρώ έβαλαν από την τσέπη τους οι Έλληνες για φαρμακευτική περίθαλψη

Ασθενείς και φαρμακοβιομηχανίες πληρώνουν αδρά το μάρμαρο της πετσοκομένης δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης.

Γράφει: Καραγιαννοπούλου Δέσποινα - IATRONET

Στα εξακόσια είκοσι πέντε εκατ. ευρώ εκτιμάται η συμμετοχή των ασθενών, κοινώς πλήρωσαν από την τσέπη τους, στην αποζημιούμενη αγορά των σκευασμάτων την περυσινή περίοδο. Την ίδια στιγμή, στη συνολική ιδιωτική φαρμακευτική δαπάνη, πλήρωσαν 265 εκατ. ευρώ για ΜΗΣΥΦΑ, 115 εκατ. ευρώ για σκευάσματα της αρνητικής λίστας και 635 εκατ. ευρώ για φάρμακα μεν αποζημιούμενα που όμως επέλεξαν οι ίδιοι να τα πληρώσουν 100% μην κάνοντας χρήση του ασφαλιστικού τους δικαιώματος. Το σύνολο της out of pocket δαπάνη των Ελλήνων για φαρμακευτική περίθαλψη: 1.640 δισεκατομμύρια ευρώ. Και όλα αυτά την στιγμή που το 2017 ο δείκτης ανεργίας στον γενικό πληθυσμό της Ελλάδος ήταν 21,5% (Νότιες Χώρες 12,9% και Ε.Ε. 7,6%) και στους νέους από 15 έως 24 ετών στο 47,3% (Ν. Χώρες39,6% και ΕΕ 18,7%).

Αντιστρόφως ανάλογη της συμμετοχής των ασθενών που βάζουν ολοένα και πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη βρίσκεται η δημόσια κατά κεφαλήν δαπάνη για φαρμακευτικά και άλλα υγειονομικά αναλώσιμα στην Ελλάδα που ακολουθεί πτωτική πορεία. Συγκεκριμένα από 430 ευρώ ανά κάτοικο που ήταν το 2009 περιορίστηκε στα 188 ευρώ το 2016. Στην ΕΕ22 από 288 ευρώ το 2009 διαμορφώθηκε στα 303 ευρώ το 2015, δηλαδή περίπου 115 ευρώ υψηλότερα έναντι της Ελλάδος, ενώ στις Νότιες Χώρες ήταν στα 246 ευρώ (2015).

Οσον αφορά στη φαρμακοβιομηχανία την περίοδο 2012-2018 2012-2018 πλήρωσε σε υποχρεωτικές επιστροφές και εκπτώσεις 5,3 δισ. ευρώ.

Τα παραπάνω αναφέρθηκαν στο πλαίσιο της παρουσίασης της έκδοσης "Η φαρμακευτική αγορά στην Ελλάδα: Γεγονότα και Στοιχεία 2018" καθώς και τα βασικά συμπεράσματα της

μελέτης "Η συμβολή του κλάδου φαρμάκου στην ελληνική οικονομία" που πραγματοποιήθηκε από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, με τη συνεργασία του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος.

Ακολουθούν τα βασικότερα σημεία της προσπάθειας καταγραφής των σημαντικότερων κοινωνικών και οικονομικών μεταβολών από τη μακρά υφεσιακή πορεία στη χώρα, καθώς και των κυριότερων επιπτώσεων από τη δημοσιονομική προσαρμογή στην υγεία και ειδικότερα στο χώρο του φαρμάκου.

Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν

Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την ΕΛ.ΣΤΑΤ., το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της ελληνικής οικονομίας διαμορφώθηκε στα 187 δισ. ευρώ το 2017, αυξημένο κατά 1,5% σε σύγκριση με το 2016. Για το 2018 καταγράφεται ισχυροποίηση του ρυθμού μεταβολής του ΑΕΠ της τάξης περίπου του 1,9%, ενώ οριακή επιτάχυνση προβλέπεται για το 2019-2020. Σε κάθε περίπτωση το ΑΕΠ μπορεί να διαμορφωθεί μέχρι τότε στην περιοχή των 200 δισ. ευρώ για πρώτη φορά μετά το 2012.

Δημογραφικό

Μεγάλο ζήτημα για τη χώρα παραμένει βεβαίως το δημογραφικό. Οι δημογραφικές αλλαγές επηρεάζουν το δείκτη εξάρτησης του πληθυσμού, με τον μισό πληθυσμό της χώρας να συντηρείται από το υπόλοιπο και την αναλογία αυτή να εμφανίζει αυξητικές τάσεις, προμηνύοντας επιδείνωση και εντονότερες πιέσεις στα ασφαλιστικά συστήματα. Το 2018, η Ελλάδα με δείκτη εξάρτησης στο 53%, δηλαδή για κάθε 2 άτομα ενεργού πληθυσμού αντιστοιχεί 1 άτομο ανενεργού πληθυσμού, ήταν κοντά στο μέσο όρο των χωρών της ΕΕ28 (55%) και το μέσο όρο των χωρών του Νότου (55%). Διαχρονικά καταγράφεται ισχυρή άνοδος στον αριθμό των θανάτων από νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος, καθώς πλέον ευθύνονται για το 38,3% των συνολικών θανάτων, παρά την κάμψη των τελευταίων ετών, ενώ συνεχή άνοδο καταγράφουν οι νεοπλασίες που ευθύνονται για το 25,0% των συνολικών θανάτων.

Η συνολική χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας

Αυτή υποχώρησε κατά -30,9% την περίοδο 2010- 2017 (+0,9% στις Νότιες χώρες, +10,0% στην ΕΕ), και διαμορφώθηκε στα 4,9 δισ. ευρώ το 2017 (8,4% του ΑΕΠ). Η δημόσια χρηματοδότηση για δαπάνες υγείας μειώθηκε κατά -38,2% (-4,8% στις Νότιες χώρες, +14,0% στην ΕΕ) την ίδια περίοδο, και διαμορφώθηκε στα 9,1 δισ. ευρώ το 2017 (5,1% του ΑΕΠ). Η μείωση της δημόσιας χρηματοδότησης είχε ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση των δαπανών για την υγεία στον ιδιωτικό τομέα, όπου η ιδιωτική χρηματοδότηση έφτασε στο 39% το 2016 (28% στις χώρες του Νότου, 20% στην ΕΕ).

Προσδόκιμο επιβίωσης

Ωστόσο, οι ανάγκες του πληθυσμού για δαπάνες υγείας επηρεάζονται από ορισμένα δημογραφικά χαρακτηριστικά, όπου στην Ελλάδα παρατηρείται: υψηλό προσδόκιμο επιβίωσης (81,5 έτη υψηλότερα από το μέσο όρο των χωρών της ΕΕ 81,0 έτη για το 2016), αρνητικό πρόσημο φυσικής μεταβολής (γεννήσεις - θάνατοι) μείωση κατά -36.000 χιλιάδες άτομα (2017) που θα οδηγήσει σε σταδιακή μείωση του συνολικού πληθυσμού, αύξηση γηραιότερου πληθυσμού (άνω των 65 ετών) από 21,9% του συνολικού πληθυσμού το 2017 στο 36,5% το 2050. Εκ των ανωτέρω, τεκμηριώνεται η αυξανόμενη ανάγκη για υγειονομική περίθαλψη, επομένως για δημόσια χρηματοδότηση σε δαπάνες υγείας και φαρμακευτική κάλυψη, με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα να καθίσταται μη βιώσιμη σε ένα περιβάλλον μακροχρόνιας ανεργίας και δραματικής μείωσης του εισοδήματος των Ελλήνων.

Συνολική εξωνοσοκομειακή δαπάνη

Στον τομέα των δαπανών για φαρμακευτική κάλυψη, που αποτελεί ένα μικρό μέρος της συνολικής δαπάνης για την υγεία (περίπου 20%), στην Ελλάδα η συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη διαμορφώθηκε στα 3,6 δισ. ευρώ το 2018 (εκ των οποίων μόλις το 1,945 εκατ. ευρώ αποτελεί δημόσια χρηματοδότηση). Ενώ η συνολική εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη παραμένει σχετικά σταθερή την περίοδο 2012-2018, η δημόσια εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη υπέστη σημαντική μείωση κατά -62% την περίοδο 2009-2018. Παράλληλα, το βάρος μετατοπίστηκε στον ιδιωτικό τομέα με το μεγαλύτερο μέρος να το επωμίζεται ο φαρμακευτικός κλάδος, μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών και εκπτώσεων που καταβάλει. Όσον αφορά στη δημόσια νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη, την περίοδο 2012-2015, έφτανε περίπου στα 760 εκατ. ευρώ Από το 2016 και ύστερα με την επιβολή κλειστού προϋπολογισμού, μειώθηκε σημαντικά κατά -30%, με αποτέλεσμα να συμμετέχει η φαρμακοβιομηχανία με 436 εκατ. ευρώ το 2018.

Συμμετοχή των ασθενών

Η σημαντική μείωση της συμβολής του δημοσίου τομέα στη φαρμακευτική δαπάνη είχε ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση στον ιδιωτικό, όπου για το 2018 η συμμετοχή των ασθενών στην εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη φτάνει περίπου στα 625 εκατ. ευρώ και της βιομηχανίας στα 990 εκατ., ευρώ, ενώ στη νοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη η συμμετοχή της βιομηχανίας φτάνει στα 436 εκατ. ευρώ Ως εκ τούτου, η βιομηχανία για το 2018, με τους μηχανισμούς υποχρεωτικών επιστροφών (rebate και clawback), έφτασε να καλύπτει τις ανάγκες των Ελλήνων ασθενών για φαρμακευτική κάλυψη με 1 στα 3 φάρμακα (30%) σε εξωνοσοκομειακό και 1 στα 2 φάρμακα (45%) σε νοσοκομειακό επίπεδο.

Κλινικές μελέτες

Παρά τη σημαντική επίπτωση από τη δημοσιονομική προσαρμογή στη δημόσια χρηματοδότηση, η φαρμακοβιομηχανία αποτελεί κινητήριο μοχλό επένδυσης με τη δαπάνη για Έρευνα και Ανάπτυξη (ΕΑ) να αποτελεί το 8% της συνολικής δαπάνης για ΕΑ στην Ελλάδα (2015), ενώ για το 2018 διεξήχθησαν 2.506 κλινικές μελέτες (1.434 ολοκληρωμένες). Από την άλλη, για το 2017 η παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων σε αξία (ex-factory) ανήλθε στα 954 εκατ. ευρώ, ενώ με προστιθέμενη αξία στα 668 εκατ. ευρώ (3,0% μερίδιο στον κλάδο της μεταποίησης).

Απασχολούμενο δυναμικό

Οι απασχολούμενοι στην παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων ήταν 14,4 χιλ. άτομα το 2017, ενώ το 60,5% των απασχολούμενων στην παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων είναι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, έναντι 35,7% στο σύνολο της οικονομίας και 22,0%. στον κλάδο της μεταποίησης.

Εισαγωγές-Εξαγωγές

Τέλος, οι εισαγωγές και οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων ανήλθαν το 2018 σε 2,8 δισ. ευρώ και 1,4 δισ. ευρώ αντίστοιχα. Οι εξαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων αντιστοιχούν στο 4,3% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών όλων των αγαθών για το 2018.

Στην ομιλία του ο Πρόεδρος του ΣΦΕΕ, κ. Ολύμπιος Παπαδημητρίου τόνισε ότι "τα όρια της φαρμακοβιομηχανίας έχουν εξαντληθεί. Δεν μπορούμε όμως να συνεχίσουμε σε αυτόν τον ρυθμό. Ήδη για το πρώτο δίμηνο (Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2019) το clawback του ΕΟΠΥΥ είναι αυξημένο κατά 16% συγκριτικά με το πρώτο δίμηνο του 2018!

Η είσοδος νέων καινοτόμων θεραπειών στη χώρα καθίσταται προβληματική, ενώ δεν αποκλείεται να κινδυνεύσουν να λείψουν από την αγορά και καθιερωμένες θεραπείες που ήδη χρησιμοποιούνται από σημαντικό αριθμό ασθενών.

Παρά την έξοδο από τα μνημόνια η λιτότητα στον χώρο της υγείας συνεχίζεται με τη λογική της κλειστής φαρμακευτικής δαπάνης να επεκτείνεται μέχρι το 2022 με νομοθετική ρύθμιση, γεγονός που επιδεινώνει ακόμη περισσότερο τις συνθήκες λειτουργίας και τις προοπτικές του κλάδου στη χώρα μας. Η πολυπόθητη ισορροπία που θα διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συστήματος υγείας και των παρόχων, την καλή υγεία των πολιτών, αλλά και την οικονομική ανάπτυξη φαίνεται ένας πολύ μακρινός στόχος. Η παρούσα κατάσταση καταργεί κάθε δυνατότητα μελλοντικού σχεδιασμού και απομακρύνει τις ευκαιρίες της ανάπτυξης."