Στον "αέρα" ο νόμος Κατρούγκαλου τρία χρόνια μετά την ψήφισή του

Του Δημήτρη Κατσαγάνη - Capital.gr

Ορθάνοιχτα παραμένουν τρία μεγάλα "μέτωπα" στο ασφαλιστικό τρία, ακριβώς, χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου Κατρούγκαλου.

Το πρώτο "μέτωπο" είναι εκείνων των δαπανών για συντάξεις. Αν και μειώθηκαν την περίοδο 2016 - 2019, λόγω της αύξησης των ορίων συνταξιοδότησης το 2015 και των περικοπών στις συντάξεις που έφερε ο νέος νόμος από το 2016, οι υφιστάμενες και οι αναμενόμενες δικαστικές αποφάσεις σε σχέση με τη νομιμότητα των μειώσεων αυτών ενδέχεται να οδηγήσουν σε μία νέα, ίσως και ανεξέλεγκτη αύξηση τους.

Το δεύτερο "μέτωπο" είναι εκείνο των εσόδων από εισφορές. Ο νόμος απέτυχε ουσιαστικά να οδηγήσει στην αύξηση τους, με εξαίρεση τις εισφορές για δημοσίους υπαλλήλους και τους κρατικά επιδοτούμενους ανέργους.

Το τρίτο "μέτωπο" είναι εκείνο των χρεών των εργοδοτών και των μη μισθωτών προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Αν και πράγματι το μεγαλύτερο μέρος των νέων -μετά το ξέσπασμα της κρίσης του 2010- οφειλών δημιουργήθηκε προ του 2015-16, ο νόμος Κατρούγκαλου και γενικότερα η ασκούμενη κυβερνητική πολιτική τα τελευταία 5 χρόνια απέτυχε πλήρως να οδηγήσει στη μείωση τους.

Πιο αναλυτικά:

1. Οι δικαστικές αποφάσεις απειλούν με εκτροχιασμό τις δαπάνες για συντάξεις

Πρώτα απ' όλα, δεν έχει ακόμα κριθεί η συνταγματικότητα ή μη του νόμου, καθώς εκκρεμεί η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Ενδεχόμενη θετική κρίση του ΣτΕ θα τίναζε κυριολεκτικά στον "αέρα" τον προϋπολογισμό όχι μόνο των ταμείων, αλλά και του κράτους, καθώς θα έθετε ζήτημα επιστροφής όλων των περικοπών, όχι μόνο εκείνων που έγιναν το 2011-2012 (ως και το 2016) αλλά και εκείνων του 2016 -2018.

Αν, όμως, η κρίση του ΣτΕ ήταν αρνητική (κάτι που ορισμένοι νομικοί κύκλοι θεωρούν ως το πιο πιθανό ενδεχόμενο), θα άνοιγε ο δρόμος για επιστροφή των αναδρομικών μόνο της 10μηνης περιόδου Ιουλίου 2015 - Απριλίου 2016, δηλαδή από τον επόμενο μήνα της έκδοσης της απόφασης του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία είναι αντισυνταγματικές οι περικοπές του 2011-2012, έως τον μήνα πριν την έναρξη ισχύος του νόμου Κατρούγκαλου, ο οποίος "ενσωμάτωσε" -σύμφωνα με την κυβέρνηση - τις αποφάσεις του ΣτΕ για το 2011-2012.

Σ΄ αυτή την περίπτωση, το κόστος για τον προϋπολογισμό θα ήταν πολύ χαμηλότερο και "διαχειρίσιμο" από τη σημερινή ή την επόμενη κυβέρνηση, η οποία θα προκύψει από τις προσεχείς εθνικές εκλογές, οι οποίες θα διεξαχθούν το αργότερο έως το ερχόμενο φθινόπωρο.

Την ίδια στιγμή, δεν εκκρεμούν μόνο οι πολιτικές αποφάσεις σε σχέση με τα αιτήματα των συνταξιούχων για επιστροφή των περικοπών στις αποδοχές τους το 2011-2012, αλλά και οι αποφάσεις των δικαστηρίων σε σχέση με τη νομιμότητα των περικοπών στις νέες συντάξεις, μετά τον Μάιο του 2016. Οι νέοι συνταξιούχοι, μετά την ακύρωση των περικοπών των παλαιών συντάξεων οι οποίες θα ίσχυαν από την 1η/1/2019, ζητούν ακύρωση και των περικοπών που υπέστησαν οι δικές τους αποδοχές από την 13η/5/2016 και έπειτα.

Παρά την πιθανότητα να "εκραγούν" οι "βόμβες" αυτές, η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει μέτρα αύξησης των δαπανών των ταμείων, μέσω της αύξησης του ποσοστού αναπλήρωσης των συντάξεων χηρείας και της έκδοσης συντάξεων στους οφειλέτες που έχουν θεμελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα.

Όλες οι προαναφερθείσες ενδεχόμενες (π.χ. η επιστροφή των αναδρομικών τουλάχιστον για ένα 10μηνο) και σχεδόν βέβαιες (π.χ. αύξηση στις νέες συντάξεις χηρείας) παρεμβάσεις οδηγούν σε αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών και έτσι σε άμεση αμφισβήτηση ή ακόμα και στην πλήρη ανατροπή των πλεονασμάτων που έχουν πετύχει τα ταμεία τα τελευταία τρία χρόνια.

Τα πλεονάσματα αυτά επιτεύχθηκαν βασικά χάρη στις "αιματηρές" περικοπές στις επικουρικές συντάξεις, τα μερίσματα, το ΕΚΑΣ και τις νέες κύριες συντάξεις. Με άλλα λόγια, λόγω των περικοπών στις δαπάνες για συντάξεις.

2. Τα έσοδα από εισφορές αυξήθηκαν λόγω κρατικής "επιδότησης"

Από την πλευρά των εσόδων, η μεγαλύτερη αύξηση (αν και πολύ χαμηλότερη σε σχέση με τη μείωση των δαπανών) προέκυψε λόγω της αύξησης των εργοδοτικών εισφορών του δημοσίου για τους υπαλλήλους τους, οι οποίοι από την 1η/1/2019 εντάχθηκαν στον ΕΦΚΑ.

Μικρότερη ήταν η αύξηση των εσόδων από εισφορές της μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι εισφορές από τα μαζικά προγράμματα κρατικά επιδοτούμενης προσωρινής απασχόλησης με συμβάσεις ιδιωτικού δικαίου μέσω ΟΑΕΔ (π.χ. κοινωφελής απασχόληση).

Αντίθετα, τα έσοδα από τις τακτικές εισφορές των μη μισθωτών μειώθηκαν, ενώ η μόνη σημαντική (αν και όχι αρκετή για να ανεβάσει συνολικά τα ασφαλιστικά έσοδα) αύξηση σημειώθηκε διαχρονικά την περίοδο 2015 -2018 στα έσοδα από ρυθμίσεις οφειλών, καταβολές "έναντι" χρεών και κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών οφειλετών…

Το νέο σύστημα υπολογισμού των εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών, των αυταπασχολούμενων και των αγροτών (σ.σ.: με βάση το εισόδημά τους), το οποίο ισχύει από την 1η/1/2017, με άλλα λόγια, απέτυχε δραματικά να αυξήσει τα έσοδα από εισφορές τις οποίες καταβάλλει αυτή η κατηγορία των ασφαλισμένων. Και αυτό παρά το γεγονός ότι πράγματι η μέση ασφαλιστική επιβάρυνση τους είναι από το 2017 χαμηλότερη σε σχέση με πριν το 2017.

Αυτό δεν αποτέλεσε κίνητρο επιστροφής στην ασφάλιση για έως και 400.000 οικονομικά ενεργούς μη μισθωτούς, όπως ήλπιζε η κυβέρνηση. Ακόμα και η παραπέρα μείωση των εισφορών τους από την 1η/1/2019 δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Το 35% -40% των μη μισθωτών της χώρας εξακολουθεί και φέτος να μην πληρώνει εισφορές. 

3. Τα χρέη προς τα ταμεία αυξήθηκαν

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές των επιχειρηματιών προς τα ταμεία, δεν θα μπορούσαν να μην αυξηθούν.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΚΕΑΟ, αυτές έχουν ξεπεράσει τα 35,3 δισ. ευρώ.

Με άλλα λόγια, ο όγκος τους ξεπερνά συντριπτικά τα έσοδα όλων των ασφαλιστικών φορέων από εισφορές σε ετήσια βάση (κοντά στα 20 δισ. ευρώ). Όταν η κυβέρνηση επισημαίνει ότι η αύξηση που καταγράφεται κάθε τρίμηνο στις εκθέσεις του ΚΕΑΟ οφείλεται εν πολλοίς στη μεταφορά παλιών (προ του 2016) οφειλών στον εν λόγω φορέα, λέει τη "μισή αλήθεια".

Η άλλη "μισή αλήθεια", η οποία όμως αποκαλύπτει την πραγματική εικόνα - η οποία κάθε άλλο παρά… ευνοεί την κυβέρνηση - είναι ότι τα παλιά χρέη αυτά δεν μειώθηκαν επί των ημερών της, μέσω της εξόφλησης τους, μερικής ή ολικής, καθώς οι οφειλέτες δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να το κάνουν.

Επίσης, ακόμα και με το νέο σύστημα υπολογισμού των εισφορών (σ.σ.: ισχύει από το 2017) "γεννιούνται" νέες οφειλές, κοντά στα 500 με 600 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο, σύμφωνα με τις δύο έως τώρα ετήσιες εκκαθαρίσεις εισφορών των μη μισθωτών.

Είναι αυτή η κατάσταση που ώθησε την κυβέρνηση στο σχεδιασμό της περίφημης ρύθμισης των 120 δόσεων, η οποία θα συνοδεύεται από εθελοντικό επανυπολογισμό των παλιών χρεών.

Ωστόσο, η πολύμηνη καθυστέρηση στην κατάθεση του σχετικού νομοσχεδίου έχει οδηγήσει ήδη στη μείωση των εσόδων από εισφορές (τρέχουσες και ληξιπρόθεσμες), υπονομεύοντας εν μέρει – πριν καν εφαρμοσθεί – το εν λόγω μέτρο και προπαντός τους εισπρακτικούς στόχους του.