Οι εξουθενωμένοι γιατροί και η «αμυντική» ιατρική

Kathimerini.gr

Μεταξύ των μέτρων που μπορούν να ληφθούν στη χώρα μας είναι η θεσμοθέτηση «Ανώτατης Συμβουλευτικής Επιτροπής» για την κατ’ αρχάς διερεύνηση κάθε υπόθεσης «ιατρικού λάθους». 

Η εξουθένωση (burnout) των γιατρών αναγνωρίζεται τελευταία ως ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Οπως αναφέρεται σε ένα πρόσφατο άρθρο στο έγκυρο Lancet, το 80% των γιατρών στην Αγγλία είναι σε πολύ υψηλό κίνδυνο για το σύνδρομο αυτό που επιδρά όχι μόνο στην προσωπική τους ζωή αλλά απειλεί και τη ζωή και ασφάλεια των ασθενών.

Ενα δημοσίευμα της αγγλικής εφημερίδας «Τέλεγκραφ» με τίτλο «Ο φόβος της μήνυσης καταστρέφει τη σύγχρονη ιατρική» αποκάλυψε το κύριο αίτιο του προβλήματος που κρύβεται εδώ και πολλά χρόνια «κάτω από το χαλί» από τους ίδιους τους γιατρούς. Αυτή η πραγματικότητα περιγράφεται δειλά δειλά και σε πρόσφατες επιστημονικές δημοσιεύσεις με στατιστικά στοιχεία εντυπωσιακά. Πάνω από 83% των χειρουργών σε τρία από τα καλύτερα νοσοκομεία της Αμερικής ανέφεραν σοβαρό «ψυχολογικό βάρος» που περιγράφεται ως μεγάλη λύπη, ενοχή, ντροπή, άγχος, θυμό, έπειτα από εγχειρητικές επιπλοκές. Σε μία άλλη μελέτη, 7.164 μέλη του αμερικανικού κολεγίου χειρουργών, που αποτελούν κατά τεκμήριο τους καλύτερους από τους χειρουργούς στην Αμερική, είχαν δικαστική εμπλοκή με βαθύτατες προσωπικές επιπλοκές στη ζωή τους. Η εξουθένωση, η κατάθλιψη, οι σοβαρές σκέψεις για αυτοκτονία ακολούθησαν τη μήνυση που έγινε εις βάρος τους. Το πιο χαρακτηριστικό εύρημα αυτών των μελετών είναι ότι ο γιατρός που έχει κατηγορηθεί για ιατρικό λάθος ή αμέλεια ζει τον πόνο του εντελώς μόνος του.

Κανείς φίλος ή συγγενής ακόμη και η/ο σύντροφός του δεν μπορεί να καταλάβει το δράμα του. «Κρύβουμε τη λύπη μας, υποφέρουμε στη σιωπή», αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Το αν έχει ψυχολογικό πρόβλημα ή όχι ο χειρουργός δεν θα είχε σημασία για την υπόλοιπη κοινωνία αν δεν ήταν αποδεδειγμένο ότι ο γιατρός αυτός –το «δεύτερο θύμα» όπως περιγράφεται– γίνεται πλέον ένας χειρότερος γιατρός για τους επόμενους ασθενείς του, ένας κακός γιατρός για το δημόσιο σύστημα υγείας. Μετά την εμπειρία της άδικης πολλές φορές εμπλοκής του σε μία πολυετή δικαστική διαμάχη για μία επιπλοκή που μπορεί και να μην οφείλεται σε δικό του λάθος, σταματάει να εφαρμόζει τους λογικούς και ηθικούς κανόνες της ιατρικής που χρόνια εφάρμοζε με επιτυχία και ενστερνίζεται την «αμυντική» ιατρική. Η παλαιότερα «ηρωική» του πολύωρη προσπάθεια να αφαιρέσει τον καρκίνο, μετατρέπεται στη σύντομη βιοψία και «κλείσιμο» του ασθενούς με διάγνωση «ανεγχείρητο». Η αξονική και μαγνητική τομογραφία και ίσως PET scan μαζί με δεκάδες εξετάσεις αίματος ώστε να είναι «νομικά» κατοχυρωμένος αποτελούν τη νέα διαγνωστική του προσέγγιση. Το κόστος της «αμυντικής» ιατρικής είναι τεράστιο για τον κάθε μελλοντικό ασθενή, για τον κρατικό προϋπολογισμό, για την πρόοδο της ιατρικής.

Στην Ελλάδα, το πρόβλημα των δικαστικών αγωγών με κάθε ευκαιρία πραγματικού ή υποτιθέμενου ιατρικού λάθους έχει γίνει «της μόδας». Σιωπηλά η «αμυντική» ιατρική εφαρμόζεται πλέον από τους περισσότερους γιατρούς ακόμη και από τους καλύτερους, τους πιο έμπειρους, τους «δασκάλους», μια και αυτοί αποτελούν κατεξοχήν στόχο για μεγάλα οικονομικά οφέλη από μία πιθανή δικαστική καταδίκη.

Στη Νέα Ζηλανδία, το υπαρκτό και εκεί πρόβλημα έχει αντιμετωπιστεί με την πλήρη προστασία των γιατρών από δικαστικές εμπλοκές. Το κράτος μέσω ειδικού Οργανισμού αναλαμβάνει την οικονομική στήριξη του ασθενούς που υπέστη ζημιά από ιατρικό λάθος ή επιπλοκή ιατρικής θεραπείας. Σε άλλες χώρες γίνονται σοβαρές νομοθετικές προσπάθειες να περιοριστεί η έκταση του προβλήματος που τελικά επηρεάζει όχι μόνο το ιατρικό νοσηλευτικό προσωπικό αλλά κυρίως τους πολίτες και την οικονομία της χώρας.

Στην Ελλάδα, η πολιτεία σε συνεργασία με τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο και τις Ιατρικές Σχολές της χώρας θα μπορούσαν άμεσα:

1. Να θεσμοθετήσουν «Ανώτατη Συμβουλευτική Επιτροπή» για την κατ’ αρχάς διερεύνηση κάθε υπόθεσης «ιατρικού λάθους». Η επιτροπή αυτή θα απαρτίζεται από έγκυρους ακαδημαϊκούς και διευθυντές νοσοκομείων από την Ελλάδα και το εξωτερικό εγνωσμένου κύρους και αποδοχής από το ιατρικό σώμα. Η γνώμη της συμβουλευτικής αυτής επιτροπής να λαμβάνεται ουσιαστικά υπόψη από τους εκάστοτε δικαστές.

2. Να καταργήσουν το σημερινό όριο των πέντε ετών για την αστική δίωξη των ιατρών και να γίνει προσαρμογή του σύμφωνα με τα ισχύοντα για την αστική δίωξη των δικηγόρων. Η κατάργηση της πενταετίας θα μειώσει δραματικά τις αγωγές με αμφισβητήσιμες ενδείξεις υπαιτιότητας του γιατρού.

3. Να ενεργοποιήσουν και ενισχύσουν θεσμικά τα πειθαρχικά συμβούλια των μεγάλων ιατρικών συλλόγων της χώρας με επιπλέον στελέχωσή τους με προσωπικότητες κοινής αποδοχής. Οι προτάσεις τους θα είναι δύσκολο να αμφισβητηθούν και οι πειθαρχικές τιμωρίες στους υπεύθυνους επανειλημμένων ιατρικών λαθών θα υλοποιούνται άμεσα.

4. Να θεσμοθετήσουν έναν μηχανισμό στήριξης των γιατρών που ξαφνικά πρωταγωνιστούν σε μία ιατρική «καταστροφή» είτε είναι από επιπλοκή είτε είναι από λάθος. Στον μηχανισμό αυτό θα συμμετέχουν εθελοντικά έγκριτοι συνάδελφοί τους έπειτα από σύντομη σχετική με το αντικείμενο εκπαίδευσή τους.

Τέλος, η στενόχωρη αλλά πραγματική αλήθεια που κρατιέται ως «μυστικό» από τους γιατρούς σε όλο τον κόσμο, πρέπει σιγά σιγά να αναδειχθεί και να συζητηθεί με την κοινωνία, τις διοικήσεις των νοσοκομείων, τις ασφαλιστικές εταιρείες, το δικαστικό σώμα, τον δικηγορικό σύλλογο.

Ενας εξουθενωμένος γιατρός είναι ένας κακός γιατρός για τον επόμενο ασθενή του και για το δημόσιο σύστημα υγείας.

* Ο κ. Δημήτρης Λινός είναι καθηγητής Χειρουργικής στο ΕΚΠΑ, Past Governor American College of Surgeons.