«Η μεγάλη διαφορά φάσης μεταξύ προόδου επιστήμης και ενός τμήματος της κοινωνίας και η απαξίωση της ΠΦΥ στην Ελλάδα»

H Άννα Μαστοράκου, Αντιπρόεδρος Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, αρθρογραφεί στο Newsbeast

Το 4ο κύμα θα είναι το κύμα των ανεμβολίαστων, οι οποίοι έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης για τη μελλοντική πορεία της χώρας μας, στην οποία πρέπει να κτισθεί ικανοποιητικό τείχος ανοσίας άνω του 80% για να έχει σοβαρή ελπίδα επαναφοράς στην κανονικότητα. Το τρίπτυχο δημόσιας υγείας που παραμένει στο τραπέζι είναι η ενίσχυση του εμβολιασμού, η αύξηση των διαγνωστικών τεστ και η αυστηρή τήρηση των μέτρων προστασίας. Η επιστήμη επεξεργάζεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς νέες θεραπείες και πολυδύναμα εμβόλια για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Η ελπίδα έρχεται από το μέλλον εφόσον η κοινωνία θελήσει να την ακολουθήσει.

Γράφει η Άννα Μαστοράκου*

Οι εκτιμήσεις που αναφέρουν δεκάδες χιλιάδες κρούσματα το επερχόμενο δίμηνο βασίζονται σε κάποιες παραδοχές, οι οποίες ενδέχεται να επαληθευθούν λόγω της υπερμεταδοτικότητας της μετάλλαξης Δέλτα.

Όμως, αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί πλέον δεν είναι το επίπεδο των κρουσμάτων αλλά η βαρύτητα της νόσησης, η ηλικιακή κατανομή των κρουσμάτων και ο αριθμός των ασθενών σε κρίσιμη κατάσταση.

Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι το τελικό επίπεδο πίεσης στα νοσοκομεία μας, η θνητότητα του πληθυσμού και η επιβάρυνση του οργανισμού από τη νόσο COVID και από την μετά COVID νοσηρότητα. Το πρωτόλειο τείχος ανοσίας που έχει χτισθεί περίπου από το 50% του εμβολιασμένου πληθυσμού αρχίζει και δίνει σημεία αισιοδοξίας για τα πραγματικά δεδομένα, καθώς η αύξηση των κρουσμάτων δε συνοδεύεται προς το παρόν με σημαντική εκτίναξη των βαρειών νοσηλειών ή των θανάτων.

Τα ίδια ημερήσια κρούσματα πριν από ένα τρίμηνο είχαν έναν απολογισμό περίπου στους 70-90 θανάτους, ενώ τώρα κυμαίνεται σε αριθμό κάτω των 10 θανάτων ημερησίως. Σε αυτό το κύμα πλήττονται οι νεαρότερες ηλικίες με ελαφρύτερα συμπτώματα, αλλά οι νέοι άνθρωποι φέρνουν τον ιό στα σπίτια, όπου εκεί μπορεί να συναντήσει τους ανεμβολίαστους άνω των 50 ετών. Αυτό είναι το σημείο αιχμής που θα καθορίσει την πορεία των επόμενων μηνών του 4ου κύματος.

Αυτό το καλοκαίρι διακρίνεται από την έντονη μείωση του εμβολιαστικού ρυθμού του πληθυσμού και για από τις ανισότητες στην εμβολιαστική κάλυψη καθώς κάποιες περιοχές προηγούνται στην κούρσα των εμβολιασμών ενώ άλλες υστερούν σημαντικά. Η περιοχική επικράτηση της μετάλλαξης Δέλτα επίσης προκαλεί έντονη ανησυχία για τοπικές εστίες υπερμετάδοσης ιδίως στα νησιά. Ο σκεπτικισμός για τα εμβόλια και το αντιεμβολιαστικό κίνημα εκπέμπουν σήμα ανησυχίας για την πορεία του καλοκαιριού. Η δε έντονη κινητικότητα του καλοκαιριού έχει δημιουργήσει μία υπερταχεία λεωφόρο μετάδοσης. Μάλιστα, υπάρχουν νοσούντες και στην ομάδα των εμβολιασμένων, οι οποίοι προστατεύονται κυρίως από τη σοβαρή νόσο αλλά δεν απαλλάσσονται από την μόλυνση. Το παράδειγμά της Μυκόνου με τη μεγάλη εμβολιαστική κάλυψη είναι χαρακτηριστικό.

Αυτό που συμβαίνει τελικά είναι πως ο ιός θα εκμεταλλευτεί το κενό εμβολιασμού και η βαριά νόσος COVID-19 θα εκδηλώνεται κυρίως στην απροστάτευτη ομάδα πάνω > 40 ετών. Ήδη διαπιστώνεται αύξηση των νοσηλειών κατά 40%.

Μέρος του μηχανισμού του ιού είναι να δημιουργεί μεταλλάξεις όταν βρίσκει χώρο να πολλαπλασιαστεί και αυτό το πεδίο δράσης υπάρχει κυρίως στο σώμα των ανεμβολίαστων. Τάση επικράτησης έχουν οι μεταλλαγμένες μορφές του ιού που θα καταφέρουν να αναπαράγουν εκατομμύρια αντίγραφα. Όσο η κούρσα του εμβολιασμού οπισθοχωρεί τόσο θα κερδίζει έδαφος η κούρσα των μεταλλάξεων. Το ανησυχητικό για το επόμενο χρονικό διάστημα είναι ότι οι μεταλλάξεις δημιουργούν μηχανισμούς διαφυγής από τη δράση των εμβολίων, γεγονός που θα μπορούσε να φαλκιδεύσει όλη τη στρατηγική της πανδημίας.

Πιο συγκεκριμένα, το ανησυχητικό με τη μετάλλαξη Δέλτα είναι ότι κυριάρχησε πολύ γρήγορα σε 104 χώρες και αναμένεται σύντομα να είναι η κυρίαρχη μετάλλαξη παγκοσμίως. Χώρες με φτωχή εμβολιαστική κάλυψη έχουν ήδη βιώσει τις δυσμενείς συνέπειες στις νοσηλείες και στους θανάτους, με χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα της Ινδίας.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι γείτονες χώρες των Βαλκανίων έχουν εμβολιαστική κάλυψη <20% και ενδεχομένως να υποστούν δυσμενείς συνέπειες από την επέλαση της μετάλλαξης, οι οποίες θα έχουν αντίκτυπο και στο δημόσιο σύστημα υγείας της χώρας μας.

Πίσω, στην έντονη κινητικότητα του καλοκαιριού, αυτή θα οδηγήσει σε ανταλλαγή μεταλλάξεων η οποία μπορεί να δώσει ένα ισχυρό μείγμα κατά την είσοδο του φθινοπώρου. Σε εκείνη τη χρονική περίοδο λήγει και η αναφερόμενη διάρκεια δράσης των υπαρχόντων εμβολίων για τους αρχικούς εμβολιασμούς του 2021. Η συζήτηση για την τρίτη δόση των εμβολίων έχει ήδη ανοίξει σε πολλές χώρες με προτεραιότητα στις ευπαθείς ομάδες, τους ανοσοκατασταλμένους, τους υγειονομικούς, κλπ. Η είσοδος στο χειμώνα με ανοικτά σχολεία και δραστηριότητες θε είναι μία πραγματική πρόκληση για τις αντοχές του συστήματος.

Δυστυχώς, η άρνηση, η παραπληροφόρηση, τα σενάρια συνομωσιολογίας και η αντιεμβολιστική συμπεριφορά είναι ικανά να τινάξουν στον αέρα τα κεκτημένα της στρατηγικής αντιμετώπισης της πανδημίας. Υπάρχει μία μεγάλη διαφορά φάσης μεταξύ της προόδου της επιστήμης και ενός τμήματος της κοινωνίας, η οποία συμπεριφέρεται σαν να ζει χρόνια πίσω. Από την άλλη, η επιστήμη και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας απέτυχαν να περάσουνν με σαφήνεια, τα σωστά μηνύματα προς την κοινωνία, η οποία βρίσκεται σε σύγχυση.

Όσον αφορά τη χώρα μας, ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση της πανδημίας είχε ως βασικό πυλώνα τα Νοσοκομεία και τις νοσηλείες απαξιώνοντας τον ρόλο της ΠΦΥ (Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας), που είναι η βάση αντιμετώπισης της νόσου COVID 19 σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Δεδομένου ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών έχουν ήπια ή μέτρια νόσο που είναι διαχειρίσιμη στα σπίτια, η προσέγγιση αυτή είναι άκρως στρεβλή. Το έργο του ΕΟΔΥ και της Πολιτικής Προστασίας είναι εξαιρετικά σημαντικό στην ιχνηλάτηση αλλά δεν φτάνει, καθώς η φύση της νόσου απαιτεί την έμπειρη και εξειδικευμένη παρέμβαση του θεράποντος ιατρού της ΠΦΥ.

Σε αυτόν τον γιατρό, δεν δόθηκε καν το δικαίωμα να πείθει και να κλείνει το ραντεβού του εμβολιασμού του ασθενούς του. Απαξιώθηκε ο πυρήνας της σχέσης εμπιστοσύνης ιατρού-ασθενούς. Ο εμβολιασμός που είναι ιατρική πράξη πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας φορτώθηκε στο ήδη επιβαρυμένο πρόγραμμα των Νοσοκομείων.

Οι ελλείψεις στην επιδημιολογική επιτήρηση, στην ιχνηλάτηση των περιστατικών και στα διαγνωστικά εργαλεία συνόδευσαν όλη την πορεία της πανδημίας με αποκορύφωμα την μη ενδεδειγμένη χρήση της αυτοδιάγνωσης ως κύριο εργαλείο ανίχνευσης.

Η απομάκρυνση της διάγνωσης από την ΠΦΥ με την ενθρόνιση της ατομικής ευθύνης με ένα αμφιλεγόμενο εργαλείο σαφώς είχε υποδεέστερα αποτελέσματα από εκείνα που είχαν αναγγελθεί. Οι ανισότητες στη χάραξη των μέτρων περιορισμού όσον αφορά τις διαφορετικές δραστηριότητες και τις επαγγελματικές ομάδες και η χρησιμότητα των παρατετατμένων lockdown έχουν δεχθεί σκληρή κριτική από μεγάλο τμήμα της κοινωνίας.

Η οργάνωση του εμβολιαστικού προγράμματος είναι πολύ καλή παρόλο που δημιουργήθηκαν πολλές ανισότητες στην πρόσβαση των πολιτών στο ραντεβού, ειδικά στην αρχή του 2020, όταν η διαθεσιμότητα των εμβολίων ήταν εξαιρετικά μικρή. Κατά την προτεραιοποίηση των εμβολίων στις διάφορες ηλικίες και επαγγελματικές ομάδες, προέκυψαν πολλά ζητήματα όσον αφορά τα κριτήρια επιλογής για τη μέγιστη αποφυγή των παρενεργειών των εμβολίων.

Να τονιστεί πως το θέμα της υποχρεωτικότητας των εμβολιασμών COVID-19 σε ευρείες κοινωνικές ομάδες θίγει θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές και δικαιώματα του ανθρώπου και θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί μόνο ως έσχατο μέτρο, καθώς η κοινωνική αναταραχή του δημιουργείται είναι δυσανάλογα επιβαρυντική και αντίθετη με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Τέλος, όσον αφορά το πότε θα έχουμε ισχυρό τείχος προστασίας από τη φυσική νόσηση και από τους εμβολιασμούς αυτό πιθανολογείται ότι θα συμβεί το καλοκαίρι του 2022. Τότε αναμένεται να ξεκινήσει πορεία επανένταξης στην κανονικότητα που αφήσαμε πίσω το 2019. Εάν δεν υπάρχουν και άλλες εκπλήξεις από το μέτωπο των μεταλλάξεων, ενδέχεται να εξασθενίσει η νόσος COVID-19 και να αντιμετωπίζεται σαν την ενδημική γρίπη.

*H Άννα Μαστοράκου, είναι Αντιπρόεδρος Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, Πυρηνική Γιατρός, Πρόεδρος ΕΝΙ- ΕΟΠΥΥ