"Εγώ σε πληρώνω": Η βία, ως βίωμα στα Επείγοντα των νοσοκομείων

Το 90% των νοσηλευτών και το 50% των γιατρών στα ΤΕΠ έχουν δεχτεί βία στην εργασία τους. Το 100% το θεωρεί ως αναπόφευκτο μέρος της δουλειάς. Είναι όμως έτσι; Η ανάλυση μιας προϊσταμένης.

Βασίλης Ιγνατιάδης ΙΑΤRONET

Ανταποκριτής στη Θεσσαλονίκη

"Αν ήταν η μητέρα σου τι θα έκανες"; "Έχεις παιδιά για να καταλάβεις"; "Εγώ σε πληρώνω". Η επιθετική συμπεριφορά απέναντι στους επαγγελματίες Υγείας από ασθενείς ή συνοδούς είναι συνηθισμένο φαινόμενο στα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) των νοσοκομείων. Συχνότερα, έχει τη μορφή ύβρεων και απειλών, ενώ λιγότερο συχνά παρεκτρέπεται από λεκτική σε σωματική βία. Σε αρκετές περιπτώσεις η βία ασκείται από τρίτους, που επισκέπτονται τα ΤΕΠ για άλλους λόγους, ενώ δεν λείπουν και οι βίαιες συμπεριφορές μεταξύ των επαγγελματιών υγείας.

Σε ποιες περιπτώσεις η απώλεια υπομονής μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένη και σε ποιο βαθμό πρέπει να γίνεται ανεκτή; Πώς μπορεί να προληφθεί και ποιοι είναι οι τρόποι αντιμετώπισης ενός επιθετικού ατόμου στα ΤΕΠ;

Η προϊσταμένη στο ΤΕΠ του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης, Κυριακή Καλλιανίδου (φωτογραφία), ανέλυσε όλες τις πτυχές του φαινομένου, με μια βιωματικού τύπου εισήγησή της στο πλαίσιο του 5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Επείγουσας Ιατρικής που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη.

Αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς;

Από τη διεθνή βιβλιογραφία και από βάσεις δεδομένων προκύπτει πως τα νοσοκομεία είναι οι χώροι αναφοράς των περισσότερων περιστατικών βίας, ακόμα και σε σχέση με την αστυνομία και τον στρατό. Εντός των νοσοκομείων, τη μερίδα του λέοντος κατέχουν τα ΤΕΠ και ιδιαίτερα το μέρος όπου γίνεται η διαλογή. Ακολουθούν το ψυχιατρικό ιατρείο και κατ΄επέκταση όλοι οι χώροι εξέτασης.

Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, το 90% των νοσηλευτών που εργάζονται στα ΤΕΠ και το 50% των γιατρών αναφέρουν ότι έχουν υποστεί κάποιο επεισόδιο βίας - κυρίως λεκτικής - μέσα στο έτος. Ίσως, το πιο αξιοσημείωτο εύρημα είναι πως το 100% των εργαζόμενων στα ΤΕΠ θεωρούν πως αυτό είναι μέρος της δουλειάς αναπόσπαστο.

"Ε, δεν είναι έτσι, γιατί εδώ είναι η αρχή της επίλυσης του προβλήματος", τόνισε η κ. Καλλιανίδου. "Δεν είναι μέρος της δουλειάς μας. Πρέπει να αναφέρεται, να καταγράφεται και να υπάρχει μηδενική ανοχή στη βία στα ΤΕΠ", πρόσθεσε.

Μορφές βίας, ποιοι την ασκούν

Η βία στα ΤΕΠ περιλαμβάνει:Τη λεκτική μορφή (φωνές, ύβρεις, μέχρι και κατάρες).

Λιγότερο συχνά την σωματική (μια απλή πίεση, ένα σπρώξιμο, μια γρατζουνιά ή και χτύπημα).

Πολύ συχνά την ψυχολογική - συναισθηματική βία (δημιουργία αισθήματος ενοχής, ειρωνεία, με φράσεις όπως "εγώ σε πληρώνω").

Το mobbing (ηθική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, είτε από τον προϊστάμενο στους υφιστάμενους είτε από εργαζόμενο σε εργαζόμενο). Είναι πολύ συχνό στα ΤΕΠ και παίρνει τη μορφή καψωνιού ή και παροπλισμού κάποιου εργαζόμενου.

Λιγότερο ή καθόλου εμφανιζόμενη στα ΤΕΠ είναι η σεξουαλική βία.

Σε μεγάλα νοσοκομεία του εξωτερικού, όπου υπάρχει χρωματικός συναγερμός εγρήγορσης και αντιμετώπισης επειγουσών καταστάσεων (κάποιο επείγον ιατρικό συμβάν, μια φωτιά, απειλή βόμβας, ομηρία), συμπεριλαμβάνεται και η αντιμετώπιση επιθετικής συμπεριφοράς. Συχνά συναντάται με λευκό ή μαύρο χρωματισμό.

Η βία στα ΤΕΠ ασκείται συνήθως από ασθενείς και συνοδούς, δευτερευόντως από εργαζόμενο σε συνάδελφο και συχνά από τρίτους, δηλαδή από άτομα που δεν πηγαίνουν ως ασθενείς ή συνοδοί, αλλά με άλλο στόχο, την κλοπή.

Οι επιπτώσεις στους εργαζόμενους είναι ο φόβος, το άγχος και η ανασφάλεια. Αποτελεί αιτία συχνής απουσίας από την εργασία, επαγγελματικής εξουθένωσης, μέχρι και παραίτησης.

Πού δικαιολογείται

Σε ορισμένες περιπτώσεις ασθενών η έλλειψη υπομονής και η έξαρση άγχους που γεννά επιθετική συμπεριφορά θεωρείται αναπόφευκτη. Για παράδειγμα, σε ειδικές περιπτώσεις ασθενών με ιστορικό ψυχικής νόσου, ή ασθενείς που προσέρχονται μετά από μέθη, υπερβολική κατανάλωση φαρμάκων ή και χρήση ουσιών. Επίσης, ασθενείς με καλή κοινωνική συμπεριφορά, οι οποίοι λόγω της φύσης του προβλήματος που τους έφερε στο ΤΕΠ, για παράδειγμα, μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση, μπορεί να έχουν επιθετική συμπεριφορά.

Παράγοντες που αφορούν την ίδια τη δομή και οργάνωση του ΤΕΠ, μπορούν να ενισχύσουν την εκδήλωση βίας. "Ο συνωστισμός, η έλλειψη χώρου, η πολύωρη αναμονή, η ίδια κατάσταση του ασθενή, πολλές φορές τους φέρνει και σε δικαιολογημένη απώλεια υπομονής. Επίσης η ελλιπής επικοινωνία και ενημέρωση του προσωπικού προς τους ασθενείς - δεν μπορεί κάποιος να περιμένει 6 - 7 ώρες για να μάθει το πόρισμα μιας εξέτασης - η έλλειψη προσωπικού, η ελλιπής ασφάλεια, η ελλιπής εκπαίδευση του προσωπικού στη διαχείριση της βίας", σημείωσε η κ. Καλλιανίδου.

Αντιμετώπιση

Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση, σύμφωνα με την προϊσταμένη ΤΕΠ του ΑΧΕΠΑ, είναι η καταγραφή κάθε περιστατικού βίας. Έπειτα, η εκπαίδευση του προσωπικού με σεμινάρια συμπεριφοράς απέναντι στον ασθενή που βρίσκεται σε κατάσταση έντασης, παρεμβάσεις στην εργονομία και ασφάλεια του χώρου, καθώς και γενικότερη ευαισθητοποίηση εθνικής πολιτικής για μηδενική ανοχή απέναντι στη βία στα ΤΕΠ.

Σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση, σημείο κλειδί είναι η ενσυναίσθηση: "Προσπαθείς να καταλάβεις από πού πηγάζει η επιθετική συμπεριφορά. Πολλές φορές έχει να κάνει με την δική μας κακή συμπεριφορά. Μια καλή κουβέντα. Θα καταλάβεις ότι το πρόβλημά του είναι ότι κανείς δεν του δίνει σημασία. Τι θέλει ο άνθρωπος; Να μάθει τα εργαστηριακά του. Ήρεμη στάση του σώματος, αποφεύγεις να έρθεις σε άμεση αντιπαράθεση με ένα άτομο που είναι σε έξαρση και κρατάς μια φυσική απόσταση αν δεις ότι είναι πολύ επιθετικός", είπε.

Πρόληψη

Λίγο - πολύ, οι εργαζόμενοι στο ΤΕΠ μπορούν να προβλέψουν ποιος θα δημιουργήσει πρόβλημα και σε περιπτώσεις που θα αξιολογήσουν ως σοβαρό τον κίνδυνο οφείλουν να λάβουν μέτρα για να το αποτρέψουν.

Χαρακτηριστική περίπτωση που αναφέρθηκε ήταν ένα θερμό επεισόδιο μεταξύ δύο αντίπαλων οικογενειών Ρομά στον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης, με πυροβολισμούς και τραυματισμούς εκατέρωθεν. Υπήρξε κλήση στο "κόκκινο" τηλέφωνο (η άμεση σύνδεση της διαλογής με το ΕΚΑΒ για σοβαρά περιστατικά) ότι επίκειτο η διακομιδή των τραυματιών. "Πήραμε την αστυνομία, ήρθαν 20 αστυνομικοί της Ομάδας Ζήτα, κλείσανε την εφημερία και ήταν εκεί. Προλάβαμε, γιατί ξέραμε ότι θα γίνει μακελειό", είπε η κ. Καλλιανίδου.

Μέτρα που αφορούν την εργονομία και ασφάλεια μπορούν επίσης να βοηθήσουν, όπως η τοποθέτηση καμερών και οι ανιχνευτές μετάλλων. Χαρακτηριστική επίσης περίπτωση η επίσκεψη στα ΤΕΠ ενός νεαρού ζευγαριού έπειτα από κακοποίηση της γυναίκας από τον άνδρα. Σε κάποιον σκοτεινό διάδρομο χωρίς κάμερες κάποιος συγγενής μαχαίρωσε και σκότωσε τον δράστη. Η υπόθεση δεν διαλευκάνθηκε ποτέ, γιατί δεν υπήρχαν κάμερες, επαρκής φωτισμός και φύλαξη.