Υγεία: τώρα ή ποτέ

Του Λυκουργου Λιαροπουλου* - ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Όταν διαλύθηκε η ΕΣΣΔ, η φτώχεια και το ανύπαρκτο σύστημα Υγείας τσάκισαν τον πληθυσμό. Μέχρι το 1994 η Ρωσία έχασε πέντε χρόνια στο ήδη χαμηλό προσδόκιμο ζωής. Στην Αργεντινή το 1990-2000 με ανάλογη κρίση, αλλά επαρκές σύστημα Υγείας, το προσδόκιμο ζωής ανέβηκε από 71 σε 74 χρόνια. Το ερώτημα Ρωσία ή Αργεντινή είναι κρίσιμο. Το 2021 θα είμαστε λιγότεροι, γερασμένοι και άρρωστοι; Διαφαίνονται δυσμενείς εξελίξεις λόγω της κρίσης και του χειρισμού της. Ομως, η κρίση είναι και ευκαιρία θεραπείας χρόνιων προβλημάτων. Προϋπόθεση, η διάθεση για αλλαγές στις «σταθερές» κοινωνίας και πολιτικής.

Την κρίση «αποκάλυψε» το θηριώδες έλλειμμα του 2009. Αμέσως φάνηκε ότι στο σωρευτικό έλλειμμα 50 δισ. ευρώ της δεκαετίας 2000-2009, το 21% οφειλόταν μόνο στην Υγεία. Η τρόικα το αντιλήφθηκε και ζήτησε μειώσεις. Η ελληνική κυβέρνηση, όμως, έδειξε ότι δεν ήξερε να θεραπεύσει σπατάλες χωρίς να «σκοτώσει τον άρρωστο». Στα «μνημονιακά» χρόνια, είχαμε τρεις υπουργούς Υγείας. Οι δύο πρώην κομματικοί γραμματείς ασχολήθηκαν μόνο με το κόμμα. Ο τρίτος «είδε» την ανάγκη δομικών αλλαγών, αλλά πολιτική τόλμη και διαχείριση δεν ήταν τα ισχυρά του σημεία. Η κατάρρευση, δυστυχώς, επέβαλε πολύ περισσότερα από μείωση φαρμακευτικής δαπάνης και ίδρυση του ΕΟΠΥΥ. Ηθελε σκέψη «έξω από το κουτί», γκρέμισμα και κτίσιμο από την αρχή.

Πρόσφατα ανέλαβε ο τέταρτος υπουργός της κρίσης. Εντονα βολονταριστής, δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι παρέλαβε ένα σάπιο σύστημα. Τα προβλήματα είναι πλέον τόσο εμφανή που η κοινωνία, για πρώτη φορά, αγνοεί τους συνδικαλιστές. Εστω και με λάθος τρόπο, ο κ. Γεωργιάδης λέει ότι προέχουν τα συμφέροντα των πολιτών και όχι «εργαζομένων» και επαγγελματιών. Στην Ελλάδα, αυτό είναι η μισή μάχη. Η άλλη μισή είναι να βάλουμε την τεχνολογία να δουλέψει, αφού συμφωνήσουμε στο πρόβλημα, δηλαδή «στα νούμερα».

Οι πολιτικοί μας αποφεύγουν τα νούμερα, γιατί δεν τα κατανοούν ή δεν συμφέρουν. Καταφεύγουν σε ασυναρτησίες, όπως «τα νούμερα δεν έχουν ψυχή» ή «κάνω πολιτική, όχι διαχείριση». Συχνά λειτουργικά «αγράμματοι» στο αντικείμενο, είναι προϊόντα ενός πολιτικού συστήματος ικανού μόνο για την αναπαραγωγή του. Δεν ενδιαφέρει η πραγματολογική ανάλυση, αλλά το επιφαινόμενο. Ομως, έτσι, άνεργοι ανασφάλιστοι με «ψυχή», μένουν εκτός νοσοκομείου. Το «επείγον», μπαίνει «σε συνεννόηση» με τον διευθυντή γιατρό. Η εισαγωγή γίνεται στην «εφημερία», όταν την ίδια ώρα, μπορεί να χάνονται «ψυχές», αφού δεν υπάρχει Τμήμα Επειγόντων και Ατυχημάτων με 24ωρη καθημερινή λειτουργία. Ο άρρωστος δεν βρίσκει νοσηλεύτριες, αλλά πολλές «αποκλειστικές». Στη χώρα με τους περισσότερους γιατρούς και απέχθεια προς την αξιολόγηση, όλοι είναι «καλοί» και όλοι αποκτούν ειδικότητα, φτάνει να έχουν υπομονή.

Το σημερινό σύστημα φτιάχτηκε το 1983, κρυφό «δάνειο» του «Νόμου Δοξιάδη», μόνο σε όσα «βόλευαν» τους νέους γιατρούς, εκτός νοσοκομείου και συστήματος. Μεγάλωσαν στο νοσοκομείο, συστημικοί και ασφαλείς. Κόμματα και συνδικάτα τους φρόντιζαν πάντα. Η τελική πράξη «παίχτηκε» το 2009 με τη διευθυντοποίηση των περισσότερων για καλύτερο μισθό και σύνταξη. Στο διάστημα 2005-2009, το ΑΕΠ αυξήθηκε 19,7%, αλλά η δημόσια δαπάνη Υγείας 65,9%. Σε ένα σύστημα νοσοκομειοκεντρικό, χωρίς σύνδεση με την πρωτοβάθμια φροντίδα, ιδιωτικός τομέας και ιδιωτικές συμπεριφορές μαύρης οικονομίας αναπτύχθηκαν ανεξέλεγκτα. Η οικονομική ευστάθεια της χώρας, φυσικά, δέχθηκε καίριο πλήγμα. Κομματική ιδιοτέλεια και πολιτικός τυχοδιωκτισμός καταβαράθρωσαν τα δημόσια οικονομικά.

Σήμερα, με τα Μνημόνια, «η εγχείριση πέτυχε αλλά ο άρρωστος πεθαίνει». Η δημόσια δαπάνη έπεσε κάτω από το 6% της τρόικας με θυσίες στην ποσότητα και ποιότητα των υπηρεσιών και κίνδυνο του επιπέδου υγείας. Η αύξηση κρουσμάτων HIV-έιτζ και η μείωση της εξωνοσοκομειακής δαπάνης, δηλαδή της πρόληψης, κυρίως στην ψυχική και οδοντιατρική φροντίδα, είναι κακά σημάδια. Χρειάζεται επειγόντως πειστικό σχέδιο με στόχο ένα αποτελεσματικό και βιώσιμο δημόσιο σύστημα Υγείας που θα προλάβει τη διαφαινόμενη «βόμβα νοσηρότητας». Οι ελάχιστες προδιαγραφές είναι:

- Αμεση αύξηση της δημόσιας δαπάνης για πρόληψη με την ευρεία έννοια, μέσω του ΕΟΠΥΥ κατά, τουλάχιστον 500 εκατ. ευρώ μέχρι την αναδιάρθρωση του συστήματος. Το 6% του μειωμένου κατά 25% σημερινού ΑΕΠ, το 2013 δεν επαρκεί. Η αδιάκριτη μείωση της δημόσιας δαπάνης σημαίνει ιδιωτική δαπάνη για όποιον μπορεί, κάτι ηθικά απαράδεκτο.

- Ανάθεση στον ΕΟΠΥΥ της παροχής όλων των υπηρεσιών με διεθνή προκήρυξη του μάνατζμεντ. Περιορισμός του υπουργείου Υγείας σε επιτελικό ρόλο για θέματα, όπως ο προϋπολογισμός και οι συνεργασίες του ΕΟΠΥΥ με τον ιδιωτικό τομέα.

- Αναδιοργάνωση νοσοκομείων με συγχωνεύσεις και μετατροπές.

- Αντικατάσταση «ενεργού εφημερίας» με αυτόνομα Τμήματα Επειγόντων και Ατυχημάτων 24ωρης καθημερινής λειτουργίας σε επιλεγμένα μεγάλα νοσοκομεία κορμού.

- Αναμόρφωση πρωτοβάθμιας φροντίδας και διασύνδεση με τα νοσοκομεία για την εισαγωγή ασθενών.

- Κατάργηση υποχρεωτικής πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης και επανάκριση των διευθυντών.

- Συμβάσεις με γιατρούς ανάλογα με τις ανάγκες, ιδίως στην επαρχία.

- Με 30% ανεργία δεν νοούνται εισφορές στην εργασία, αλλά Εθνική Ασφάλιση Υγείας με ενιαίο «πακέτο παροχών για όλους».

- Χρέωση-αποζημίωση προμηθευτών μέσω ατομικής κάρτας δικαιούχου πολίτη για όλες τις συναλλαγές με το δημόσιο και ιδιωτικό σύστημα Υγείας.

- Τελική εκκαθάριση μέσω εφορίας, ανάλογα με το εισόδημα, για άσκηση ουσιαστικής κοινωνικής πολιτικής.

- Δημιουργία Εθνικού Κεφαλαίου Κοινωνικής Ασφάλειας από τους υδρογονάνθρακες και άλλα δημόσια έσοδα και περιουσιακά στοιχεία, για βιωσιμότητα (και) του συστήματος Υγείας.

* Ο κ. Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.