ΕΕ: Η χαμένη ευκαιρία της ψηφιοποίησης από το Ταμείο Ανάκαμψης

Το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό μέσο για την ψηφιοποίηση της Ε.Ε. Χαμένη ευκαιρία το χαρακτηρίζει στην έκθεσή του το Ελεγκτικό Συμβούλιο. Ποιοι οι λόγοι για το συμπέρασμα αυτό. 

Euro2day.gr

Σύμφωνα με νέα έκθεση που δημοσιεύει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ), το ταμείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάκαμψη από την πανδημία, ο λεγόμενος μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ, (Ταμείο Ανάκαμψης), προοριζόταν να λειτουργήσει ως μετασχηματιστικός μοχλός για την ψηφιακή μετάβαση της Ε.Ε., όμως η ευκαιρία αυτή δεν αξιοποιήθηκε στο έπακρο. 

Ο ΜΑΑ, που αποτελεί το μεγαλύτερο χρηματοδοτικό μέσο για την ψηφιοποίηση της Ε.Ε., διαθέτει για τον σκοπό αυτό σχεδόν 150 δισ. ευρώ -τα δύο τρίτα περίπου του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ για τον ψηφιακό τομέα την περίοδο 2021-2027 ύψους 235 δισ. ευρώ. Ωστόσο, το ΕΕΣ επισημαίνει ότι οι δαπάνες του ΜΑΑ στον τομέα αυτό δεν ήταν πάντοτε αποτελεσματικές, καθώς τα κράτη-μέλη δεν ήταν υποχρεωμένα να χρηματοδοτούν κατά προτεραιότητα μέτρα που αντιμετώπιζαν τις βασικές ψηφιακές ανάγκες τους.

Δεδομένου ότι ένας από τους βασικούς στόχους του ΜΑΑ είναι η στήριξη της ψηφιακής μετάβασης -η οποία συντελείται παράλληλα με την πράσινη μετάβαση-, οι χώρες της Ε.Ε. οφείλουν να διαθέσουν τουλάχιστον το 20% του συνολικού προϋπολογισμού των εθνικών τους σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) σε ψηφιακές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.

Το ΕΕΣ επικρίνει τον κανονισμό ΜΑΑ για εννοιολογική ασάφεια, εξαιτίας της οποίας δεν κατέστη δυνατή η στοχευμένη χρήση των κονδυλίων στα κράτη-μέλη. Παρόλο που στον κανονισμό η «ψηφιακή μετάβαση» προσδιορίζεται ως βασικός στόχος και επισημαίνονται σχετικοί τομείς παρέμβασης, ο συγκεκριμένος όρος δεν ορίζεται με σαφήνεια. Ως εκ τούτου, οι εθνικές κυβερνήσεις μπόρεσαν να συμπεριλάβουν στα ΣΑΑ τους ένα ευρύ φάσμα μέτρων, εφόσον θεωρούσαν ότι τα μέτρα αυτά ανταποκρίνονταν στη συγκεκριμένη απαίτηση. Ωστόσο, η επένδυση αποκλειστικά σε ψηφιακά μέτρα δεν συνεπάγεται αυτόματα ουσιαστική πρόοδο ως προς την ψηφιακή μετάβαση.

«Αν και όλα τα κράτη-μέλη πέτυχαν ή και υπερέβησαν το κατώτατο όριο του 20 % για τη διάθεση κονδυλίων του ΜΑΑ σε ψηφιακά μέτρα, δεν υπήρχε στρατηγική εστίαση», δήλωσε η Ildikó Gáll-Pelcz, μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για τον έλεγχο. «Τα κράτη-μέλη δεν ήταν υποχρεωμένα να δώσουν προτεραιότητα στις βασικές ψηφιακές ανάγκες τους. Ως εκ τούτου, ορισμένες χώρες χρησιμοποίησαν τη χρηματοδότηση για να ενισχύσουν τομείς στους οποίους οι επιδόσεις τους ήταν ήδη καλές, αντί να εστιάσουν στα πλέον αδύναμα σημεία τους. Θεωρούμε ότι πρόκειται γιαχαμένη ευκαιρία, καθώς δεν αξιοποιούνται οι δυνατότητες που έχει ο ΜΑΑ να δώσει ώθηση στην ψηφιακή μετάβαση».

Το ΕΕΣ επισήμανε επίσης ότι οι καθυστερήσειςστην υλοποίηση ήταν περισσότερες από ό,τι ανέφερε η Επιτροπή. Έως τις αρχές του 2024, τα κράτη-μέλη ανέφεραν ότι είχαν πετύχει το 31% των ψηφιακών ορόσημων και τιμών-στόχου, ποσοστό που είναι κατά έξι εκατοστιαίες μονάδες χαμηλότερο από το προβλεπόμενο στο αρχικό ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα. Από τη λεπτομερή αξιολόγηση των πέντε χωρών της Ε.Ε. που υποβάλαμε σε έλεγχο προκύπτει ότι υπήρχαν καθυστερήσεις για τα μισά περίπου ορόσημα και τιμές-στόχο που εξετάσαμε: τον Οκτώβριο του 2024, η επίτευξη 31 εκ των 67 ορόσημων και τιμών-στόχου είχε καθυστερήσει διότι ορισμένα από αυτά είχαν τροποποιηθεί ή αντικατασταθεί από νέα ή η επίτευξή τους είχε αναβληθεί.

Ελάχιστα αξιοποιήθηκε και η δυνατότητα υλοποίησης μακροπρόθεσμων πολυκρατικών έργων. Τέτοια διασυνοριακά έργα θα μπορούσαν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο για την προώθηση των ψηφιακών τεχνολογιών και ικανοτήτων της Ε.Ε. Ωστόσο, το ΕΕΣ διαπίστωσε ότι από τα περισσότερα από 1.000 ψηφιακά μέτρα που περιλαμβάνονταν στα ΣΑΑ των χωρών της Ε.Ε., μόλις τα 60 ήταν πολυκρατικά, με την αξία τους να ανέρχεται σε σχεδόν 5 δισ. ευρώ (ή στο 3,3 % της χρηματοδότησης του ΜΑΑ για τον ψηφιακό τομέα). Η εν λόγω περιορισμένη εστίαση σε πολυκρατικές πρωτοβουλίες αναδεικνύει τη λεπτή ισορροπίαμεταξύ της σύντομης περιόδου εφαρμογής του ΜΑΑ και του μακροπρόθεσμου περιθωρίου υλοποίησης που απαιτείται γενικά για τέτοια σύνθετα έργα.

Τέλος, το πλαίσιο επιδόσεων του ΜΑΑ δεν είναι κατάλληλο για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και του αντικτύπου της ενωσιακής χρηματοδότησης όσον αφορά την επίτευξη της ψηφιακής μετάβασης. Οι δείκτες που χρησιμοποιήθηκαν για την παρακολούθηση της προόδου προς την επίτευξη του στόχου αυτού ήταν υπερβολικά γενικοί, εστίαζαν κυρίως στις εκροές και δεν ήταν επαρκώς ευθυγραμμισμένοι με τους δείκτες στο πλαίσιο της υφιστάμενης ψηφιακής στρατηγικής της Ε.Ε.

Επιπλέον, τα κράτη μέλη δεν χρησιμοποίησαν κατάλληλους κοινούς δείκτες -ή χρησιμοποίησαν στοιχεία που στερούνταν συνέπειας και ακρίβειας- για την αναφορά στοιχείων σχετικά με το 60% περίπου των επενδυτικών μέτρων που ελέγξαμε. Περιορίζεται έτσι σημαντικά η ικανότητα να μετρηθεί με ακρίβεια η συμβολή των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων του ΜΑΑ στην ψηφιακή μετάβαση. Ως εκ τούτου, οι δυνατότητες του ΜΑΑ να λειτουργήσει ως μετασχηματιστικός μοχλός της ψηφιακής μετάβασης της Ε.Ε. ενδέχεται να μην αξιοποιηθούν πλήρως.