Υγεία: προβλήματα και διλήμματα στρατηγικής

ΓΙΑΝΝΗΣ

ΚΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ

matrix24.gr

Σε αντίθεση με τις συνήθεις πρακτικές στον καθημερινό ιδιωτικό βίο στον οποίο κυριαρχούν οι καλές προθέσεις και τα ευγενή αισθήματα, στον δημόσιο κοινωνικό βίο το μέτρο και η αξία των πολιτικών παρεμβάσεων «παράγεται» κυρίως από τα μετρήσιμα κοινωνικά και οικονομικά αποτελέσματά τους.

Παρά τις αντίθετες εντυπώσεις, υπάρχει μια πληθώρα ποσοτικών μετρήσεων και ποιοτικών ενδείξεων δια των οποίων καθίσταται εμφανές και τεκμηριώνεται ισχυρώς η πεποίθηση ότι ο υγειονομικός τομέας (στο σύνολό του), στη χώρα μας, ευρίσκεται σε διαδικασία αποδόμησης και ως εκ τούτου σε μείζονα κρίση κοινωνικής και πολιτικής απονομιμοποίησης.

Για τα φαινόμενα αυτά ενοχοποιούνται κυρίως η εκτεταμένη αποασφάλιση του πληθυσμού και η δραματική μείωση των ανθρώπινων, τεχνολογικών και οικονομικών πόρων. Εξ’ αυτών διαπιστώνεται η προϊούσα επιδείνωση των παραγόντων κινδύνου και του επιπέδου υγείας, καθώς επίσης και η ανάδυση μειζόνων κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων στην υγεία και τις υπηρεσίες υγείας.

Κατά συνέπεια, η στρατηγική ανασυγκρότησης οφείλει να επικεντρωθεί στην αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, η οποία είναι δυνατή με την εισαγωγή μειζόνων διαρθρωτικών αλλαγών με βάση την αναζήτηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων (αντί της εφαρμοζόμενης πολιτικής περιστολής της δαπάνης) και την υποκατάσταση της τεχνολογικής και παρεμβατικής νοσοκομειακής περίθαλψης από την ολιστική και ήπια πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας στο πνεύμα της Διακήρυξης της Alma-Ata του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ως εκ τούτου η αναγκαία «γραμμή ανταγωνισμού» αποτυπώνεται μεταξύ της συνδυαστικής συνεργασίας των δομών της πρωτοβάθμιας φροντίδας του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα από κοινού με τη μορφή δικτύων ολοκληρωμένης φροντίδας υγείας “έναντι και εναντίον” της νοσοκομειακής περίθαλψης.

Η στρατηγική αυτή συνιστά αναγκαία συνθήκη για τη κάλυψη του συνόλου του πληθυσμού και κυρίως του μεγάλου τμήματος το οποίο ευρίσκεται εκτός ασφαλιστικής κάλυψης και αποτελεί προσέτι ικανή συνθήκη υπό την προϋπόθεση της ανασυγκρότησης των χρηματοδοτικών μηχανισμών του υγειονομικού τομέα. Επ’ αυτού, η «ιδεολογική θέση» για την κατάργηση της ασφάλισης υγείας και τη χρηματοδότηση του υγειονομικού τομέα από τη γενική φορολογία κινείται ανάμεσα στην αφέλεια και το δόλο, ανάλογα με την πηγή εκπομπής της και οδηγεί αναπόφευκτα στη διχοτόμηση του υγειονομικού τομέα και σε ένα συρρικνωμένο δημόσιο τομέα προνοιακού χαρακτήρα για τους φτωχούς, τους ηλικιωμένους και τους χρονίως πάσχοντες. Αντιθέτως, η θεμελίωση και η ανάπτυξη ενός πολυστηρικτικού σχήματος το οποίο βασίζεται στις εισροές από την κοινωνική ασφάλιση, τη γενική φορολογία, τις ιδιωτικές πληρωμές και την ειδική φορολογία βλαπτικών καταναλώσεων και συμπεριφορών (φόροι «αμαρτίας»), συνιστά μια ανθεκτική και επαρκή βάση για την ανάκτηση της αρχής της πλήρους και καθολικής κάλυψης, ζήτημα το οποίο συνιστά πρώτιστο πολιτικό και κοινωνικό πρόβλημα στη χώρα μας.

Η εξέλιξη αυτή –πλην των ειδικών τεχνικών διευθετήσεων λειτουργίας της πρωτοβάθμιας φροντίδας– προαπαιτεί την εισαγωγή στοιχείων ελεγχόμενου ανταγωνισμού (δια της ελεύθερης επιλογής των χρηστών) εντός κλειστών προϋπολογισμών ανά γεωγραφική ενότητα και πληθυσμό αναφοράς.

Η επιχειρούμενη μηχανιστική μεταφορά της διάκρισης της προσφοράς από τη ζήτηση και τη χρηματοδότηση και η «διάσπαση» του ΕΟΠΥΥ δεν αποτελεί θέση πρώτης επιλογής αλλά αντιθέτως διευκολύνει τις πολιτικές υπερπροστασίας του συλλογικού ιατρικού μονοπωλίου στη νοσοκομειακή περίθαλψη και την περαιτέρω μετακύλιση του κόστους στα νοικοκυριά. Εξ’ άλλου η αντικατάσταση ενός ισχυρού διμερούς μονοπωλίου στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας από ένα ασθενές δημόσιο μονοψώνιο όπως είναι ο ΕΟΠΥΥ, δεν προάγει την αποδοτικότητα και δεν υπηρετεί την στρατηγική υποκατάστασης της νοσοκομειακής περίθαλψης από την πρωτοβάθμια φροντίδα.

Όμως η «αρνητική» δυναμική η οποία επικρατεί στο υγειονομικό σύστημα ωθεί διαμέσου αυτών των παρεμβάσεων σημαντικό μέρος των χρηστών στα δημόσια νοσοκομεία στα οποία οι ίδιες (για τους χρήστες) σχετικές τιμές είναι σχεδόν μηδενικές, ενώ μεγάλα τμήματα των κοινωνικών μεσοστρωμάτων ωθούνται στον ιδιωτικό τομέα (και στο βαθμό κατά τον οποίο δεν είναι εφικτό) στην de facto αποασφάλιση.

Η συγκεκριμένη συγκρότηση του ΕΟΠΥΥ ως επίκληση δήθεν καθολικώς αποδεκτής μεταρρύθμισης αποδεικνύεται θνησιγενής και κινητοποιεί καταστροφικές δυνάμεις στον τομέα της υγείας όπως καταμαρτυρούν τα γεγονότα και οι αριθμοί.

Υπό το πρίσμα αυτό, η προσκόλληση στις δογματικές υπερβολές ενός ρητορικού ψευδοκεϋνσιανού υποδείγματος στον υγειονομικό τομέα και η εμμονή στις διαλυτικές τάσεις μιας κρατικοδίαιτης αγοράς, είναι αναγκαίο να αρθούν αμφότερες με μια θετικιστική και βασισμένη σε τεκμήρια προσέγγιση σε επιστημονικό, κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.