Brain drain στην υγεία: Ποιες χώρες εξαρτώνται περισσότερο από την «εισαγωγή» ξένων γιατρών και νοσηλευτών

Iatropedia newsroom

Το φαινόμενο ντόμινο που προκαλεί η φυγή ιατρικού και νοσηλευτικού σε άλλες χώρες δημιουργεί κενά εκεί που δεν υπήρχαν

Σημαντικά καλύτερες απολαβές, καλύτερες συνθήκες εργασίας, καλύτερες προοπτικές. Οι ελλείψεις υγειονομικού προσωπικού στην Ευρώπη καλύπτονται με ξένους γιατρούς και νοσηλευτές, κάτι που όμως μπορεί να επιδεινώσει τις ελλείψεις αλλού.

Και δεν είναι μόνο η Ελλάδα, από την οποία τα τελευταία 15 χρόνια περίπου έχουν φύγει περισσότεροι από 18.000 γιατροί, κυρίως για Αγγλία, Κύπρο, Γαλλία, Γερμανία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ένα κύμα φυγής που επιδεινώθηκε στις αρχές της οικονομικής κρίσης, αλλά εξακολουθεί να υφίσταται, έστω και σε χαμηλότερα επίπεδα, σε μεγάλη κλίμακα. Σύμφωνα με τον Ομοσπονδιακό Ιατρικό Σύλλογο, στη Γερμανία εργάζονται συνολικά 2.943 γιατροί ελληνικής καταγωγής, σε σύνολο 32.500 γιατρών από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Αντίστοιχο brain drain καταγράφεται και στην γειτονική Αλβανία, η οποία μάλιστα προσπαθεί με συγκεκριμένα μέτρα να ανακόψει τη φυγή γιατρών στο εξωτερικό. Είναι ενδεικτικό ότι τα τελευταία δέκα χρόνια υπολογίζεται ότι έφυγαν από τη χώρα έως και 3.500 γιατροί.

Σε γενικές γραμμές, όπως δείχνουν τα στοιχεία, γιατροί και οι νοσηλευτές μετακινούνται από την ανατολική και τη νότια Ευρώπη στη δυτική και τη βόρεια Ευρώπη, ενώ οι εργαζόμενοι στη δυτική και τη βόρεια Ευρώπη μετακινούνται εντός της ευρύτερης περιοχής.

Αυξάνονται οι ανάγκες σε γιατρούς και νοσηλευτές

Οι περισσότερες χώρες χρειάζονται δεκάδες χιλιάδες γιατρούς, νοσηλευτές και άλλο ιατρικό προσωπικό, καθώς οι πληθυσμοί τους γερνούν και παρουσιάζουν περισσότερα προβλήματα υγείας, οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας παραιτούνται ή συνταξιοδοτούνται και το ενδιαφέρον για εργασία στον νοσηλευτικό κλάδο μειώνεται.

Πολλές χώρες προσπαθούν να ανασυγκροτήσουν το εργατικό δυναμικό του προσελκύοντας ξένα ταλέντα από γειτονικές χώρες και όχι μόνο. Όμως, οι ανακατατάξεις αυτές, ενώ μπορεί να καλύπτουν μέρος των ελλείψεων που παρουσιάζονται στις χώρες που προσλαμβάνουν εργαζόμενους από το εξωτερικό, ταυτόχρονα μπορεί να επιδεινώσουν τα κενά στις χώρες προέλευσής τους, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Εργασίας.

«Η αύξηση του εργατικού δυναμικού απαιτεί μακροχρόνιες, δαπανηρές επενδύσεις, ενώ η πρόσληψη επαγγελματιών με κατάρτιση από το εξωτερικό προσφέρει μια ταχύτερη λύση» στο πρόβλημα, λέει στο Euronews Health η Isilda Mara, ερευνήτρια για θέματα εργασίας και μετανάστευσης στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Μελετών της Βιέννης.

Ποιες χώρες έχουν τους περισσότερους ξένους επαγγελματίες υγείας

Η Ρουμανία, η Ισπανία και η Γαλλία είναι οι χώρες που είναι πιο πιθανό να στείλουν νοσηλευτές στο εξωτερικό, ενώ η Γερμανία, η Ρουμανία και η Ιταλία είναι πιο πιθανό να εξάγουν γιατρούς.

Εν τω μεταξύ, η Ιρλανδία και η Ελβετία είναι οι χώρες που εξαρτώνται περισσότερο τόσο από γιατρούς όσο και από νοσηλευτές που εκπαιδεύονται στο εξωτερικό. Στην Ελβετία, το ποσοστό των γιατρών που έχουν σπουδάσει σε άλλες χώρες και απασχολούνται στην Ελβετία αυξήθηκε από περίπου 25% που ήταν μεταξύ 2000 και 2010 σε σχεδόν 40% μία δεκαετία αργότερα.

Πηγή: ΟΟΣΑ

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, η Νορβηγία εξαρτάται επίσης σε μεγάλο βαθμό από ξένους γιατρούς και η Αυστρία εξαρτάται από ξένους νοσηλευτές.

Ορισμένες δε από αυτές τις χώρες προσπαθούν να καλύψουν κενά στον τομέα της υγείας που δημιουργήθηκαν μετά τη φυγή δικών τους γιατρών και νοσηλευτών σε άλλες χώρες. Κι αυτό γιατί, όπως υπογραμμίζει η κ. Mara, «η κινητικότητα των επαγγελματιών υγείας έχει προκαλέσει ένα φαινόμενο ντόμινο».

«Οι Γερμανοί γιατροί, για παράδειγμα, μετακινούνται στην Ελβετία ή την Αυστρία και οι θέσεις τους συχνά καλύπτονται από γιατρούς από γειτονικές χώρες [της Ευρωπαϊκής Ένωσης]. Με τη σειρά τους, αυτές οι γειτονικές χώρες αντικαθιστούν τους γιατρούς τους με επαγγελματίες από χώρες εκτός ΕΕ και ο κύκλος συνεχίζεται», σημειώνει.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο πιο δημοφιλής προορισμός, προσελκύοντας το 45% του συνόλου των νοσηλευτών που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, ακολουθούμενες από τη Γερμανία (15%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (11%).

Ωστόσο, αν και «όλες οι χώρες της ΕΕ κάνουν προσλήψεις από κάπου… δεν υπάρχει καμία που να μην κάνει», λέει ο Paul de Raeve, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Συνδέσμων Νοσηλευτών, στο Euronews Health.

Οι εργαζόμενοι μπορούν να αποτελέσουν σανίδα σωτηρίας για τα ιατρικά συστήματα που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Χωρίς τους μετανάστες στη Γερμανία, για παράδειγμα, «το σύστημα υγείας θα κατέρρεε», σύμφωνα με το Γερμανικό Συμβούλιο Εμπειρογνωμόνων για την Ένταξη και τη Μετανάστευση.

Επιπτώσεις του brain drain στις χώρες προέλευσης

Ακόμα κι έτσι, όμως, οικονομολόγοι, εμπειρογνώμονες του τομέα της υγείας και ομάδες υπεράσπισης έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τη φυγή εργαζομένων από περιοχές με χαμηλότερο εισόδημα σε πιο πλούσιες χώρες.

Ενώ οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να επωφεληθούν από τις καλύτερες αμοιβές και τις καλύτερες συνθήκες εργασίας στις χώρες όπου πάνε, οι χώρες καταγωγής τους χάνουν μέσα από τα χέρια τους όσα επένδυσαν στην εκπαίδευσή τους και καταλήγουν με λιγότερους δικούς τους πόρους, επιδεινώνοντας τα προβλήματα στα δικά τους συστήματα υγείας.

Αναλυτές υγείας και ομάδες υπεράσπισης λένε ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν περισσότερα για να παρέχουν κίνητρα στους νέους να μείνουν στον τόπο τους.

Μεταξύ των προτάσεων που έχουν μπει στο τραπέζι είναι η μείωση της μισθολογικής ψαλίδας για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας μεταξύ των χωρών, να γίνουν περισσότερες επενδύσεις στα συστήματα υγείας και για την κατάρτιση των νέων σε περιοχές που δυσκολεύονται να κρατήσουν το ιατρικό προσωπικό τους, καθώς και να υπάρξουν αυστηρότεροι κανονισμοί για την προστασία από την εκμετάλλευση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας που αλλάζουν χώρα.

Σε τελική ανάλυση, ωστόσο, η ενίσχυση του εργατικού δυναμικού στον τομέα της υγείας απαιτεί μακροπρόθεσμη πολιτική δέσμευση και χρηματοδότηση και, παρά τις συχνές δηλώσεις στήριξης προς τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας, σύμφωνα με την Milena Šantrić Milićević, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και σύμβουλο για θέματα του συστήματος υγείας, το συγκεκριμένο θέμα δεν έχει πραγματικά ανέβει ψηλά στην πολιτική ατζέντα, ούτε σε επίπεδο χώρας ούτε σε διεθνές επίπεδο.

Φωτογραφία: iStock