ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: ΒEVERIDGE vs ΒΙSMARCK……

Δημήτρης Ν.Πατσάκης, 22.2.15

Με αφορμή την ειδησεογραφία των ημερών, επανερχόμαστε στα προσφιλή έως και ενοχλητικά στοιχεία που κρύβονται «κάτω από το χαλί» του Ασφαλιστικού.

Βιάστηκαν όσοι, πιστοί σε μια άκρως συντηρητική αντίληψη για τα πράγματα, τοποθετήθηκαν εναντίον των αλλαγών, έστω και ως θέμα συζήτησης.

Πόσοι όμως γνωρίζουν πραγματικά τις διαφορές των δύο συστημάτων δημόσιας ασφάλισης;

H μεταπολεμική εφαρμογή του «μοντέλου» προκαθορισμένων παροχών, τουλάχιστον στο επίπεδο αξιοπρεπούς διαβίωσης μετά την συνταξιοδότηση, χαρακτηρίζεται από την χρηματοδότηση μέσω της Γενικής φορολογίας κατά βάση. Με απλά λόγια, οποιοσδήποτε έχει τις προϋποθέσεις (π.χ. πολίτης ή κάτοικος, μόνιμος ή μη) και αποδεικνύει με κάθε τρόπο την ύπαρξή του και την απασχόληση, τουλάχιστον μέσω της υποβολής Δηλώσεων Φορολογίας Εισοδήματος ή εγγραφής σε μητρώα προνοιακών παροχών, συνεπεία πρόσκαιρης ή μόνιμης αδυναμίας απασχόλησης, είναι δικαιούχος τουλάχιστον μιας ελάχιστης παροχής, ενισχυόμενης από σειρά επιδομάτων με σκοπό την διατήρηση ενός στοιχειώδους καθεστώτος κοινωνικής «συνοχής».

Είναι προφανές πως, στις περισσότερες των περιπτώσεων, τα φορολογικά υποκείμενα έχουν συμφέρον να επιβεβαιώνουν διαρκώς την οικονομική τους δραστηριότητα και τα εξ αυτής έσοδα, άρα και να καταβάλλουν τους αναλογούντες φόρους.

Σε μια περίπτωση π.χ. Αυστραλία, η τρέχουσα εφαρμογή προβλέπει 15ήμερη καταβολή σε κάθε συνταξιούχο 670,90/1.011,40 Δολ.Αυστραλίας για τον/ην συνταξιούχο χωρίς η με εξαρτώμενη/ο σύντροφο (με θρησκευτικό/πολιτικό γάμο ή βάσει πραγματικών περιστατικών). 

Για να δώσουμε μια εικόνα της διαφοράς, η ισοτιμία σε Ευρώ είναι 459,74/673,07 μηνιαίως. 

Επιπλέον,όταν οι συνθήκες το επιβάλλουν, προστίθενται διάφορα επιδόματα (ενίσχυσης, προστατευομένων μελών, σπουδών, στέγασης, καυσίμων, τηλεφωνικής σύνδεσης κ.ά).

Στο εισόδημα επιβάλλεται ένα τέλος περίθαλψης (Health Levy) βασικού ύψους 2%, ελαττούμενο ή και προσαυξανόμενο με βάση το μέγεθος του νοικοκυριού, πρόσθετα εισοδήματα κ.τ.λ.

Η τρέχουσα φορολογική κλίμακα στην Αυστραλία, απαλλάσσει τα –ατομικά- εισοδήματα μέχρι το ύψος των 12.471,73 Ευρώ (18.200 Δολλ), προοδευτικά ανερχόμενη σε 4 κλιμάκια, φθάνοντας το 45% ,για εισοδήματα υψηλότερα των 123.350 Ευρώ (180.000 Δολλ).

Αυστραλία: Φορολογία 2014-15  (Φυσικά Πρόσωπα)
Κλιμάκιο Φ.Ε.	(σε Δολλ.Αυστ)	Κλιμάκιο	Φ.Ε.	Φόρος	Κλιμακίου	Συνολικό	Μέση
Από	Έως	Φ.Ε.	(σε Ευρώ)	Συντ/στής	Ποσό	Φ.Ε.	Φορολογία
	18.200,00	18.200,00	12.471,73	0,0%	0,00	12.471,73	0,00%
18.200,01	37.000,00	18.800,00	12.882,89	19,0%	2.447,75	25.354,62	9,65%
37.000,01	80.000,00	43.000,00	29.466,18	32,5%	9.576,51	54.820,80	17,47%
80.000,01	180.000,00	100.000,00	68.526,01	37,0%	25.354,62	123.346,81	20,56%
180000+				45,0%

Πηγή: ΑΤΟ 

Σημειώνεται πως, η ύπαρξη εισοδημάτων η περιουσίας πάνω από συγκεκριμένα όρια, οδηγούν σε μείωση της καταβαλλομένης σύνταξης (σήμερα 1% για κάθε 1.000 Δολλάρια). Αυτό εξηγεί και τον λόγο για τον οποίο οι παλλινοστούντες μεταβιβάζουν το σύνολο της περιουσίας τους στους κατιόντες, προκειμένου να λαμβάνουν την σύνταξή τους.

Στον αντίποδα, ο συνδυασμός εισφορών εργαζομένων & εργοδοτών και η κρατική συμμετοχή εφόσον και όταν είναι απαραίτητη, το «μοντέλο» Bismark, παρέχει κυμαινόμενες αποδόσεις που εξαρτώνται από το ύψος των αποδοχών ή των καθαρών εισοδημάτων επιχειρηματιών και επαγγελματιών, διάρκειας ασφαλιστικού βίου και ηλικίας συνταξιοδοτούμενου (ή προσδόκιμου ζωής, αν θέλετε).

Στην περίπτωση αυτή, οι συνταξιοδοτικές παροχές εξαρτώνται κυρίως από 

-την σχέση μεταξύ απασχολουμένων/συνταξιούχων, ικανή για να στηρίζει απρόσκοπτα την καταβολή των συντάξεων

-το ύψος της σύνταξης ως ποσοστό του μέσου εισοδήματος

-το ποσοστό των εισφορών επί των εισοδημάτων

-την διάρκεια της ασφάλισης

-την ηλικία της αποχώρησης και το προσδόκιμο ζωής

κ.τ.λ.

Σε γενικές γραμμές, στα συστήματα τ.Bismark, η σύνταξη κυμαίνεται περίπου στο 50-70% του μέσου μισθού ή εισοδήματος από ελευθερο-επαγγελματική απασχόληση.

Η φαινομενική υστέρηση από το αναγκαίο για τον καθένα ύψος εισοδήματος, εξασφαλίζεται από την παράλληλη ιδιωτική ασφάλιση, το ύψος της οποίας επιλέγεται από τον ενδιαφερόμενο.

Καθ’ημάς, το συγκεκριμένο σύστημα έχει αποτύχει, για μια σειρά από γνωστούς λόγους, όπως

-Διαφοροποίηση ελάχιστων ηλικιακών ορίων εξόδου

-Μεγάλο εύρος εισφορών –κύριας- σύνταξης 

-Εξαιρέσεις και προνόμια για συγκεκριμένες ομάδες 

-Αναντιστοιχία μεταξύ εισφορών και εισοδήματος (στην περίπτωση των ελευθεροεπαγγελματιών)

-Προκλητικά ελαστικά αντικίνητρα πρόωρης εξόδου

-Ιδιαίτερη μεταχείριση για όσους, με διάφορους τρόπους, τυγχάνουν ενίσχυσης από «κοινωνικούς» πόρους(δλδ. Φόρους) και επιπλέον κάλυψης των διαχειριστικών ελλειμμάτων από την Γενική Φορολογία.

Η διακινούμενη πρόταση του –όντως- σχετικού με το πεδίο Γ.Γ. Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ομολογουμένως σοβαρού γνώστη του Ασφαλιστικού προβλήματος, κινείται σε ρεαλιστική βάση. Παράλληλα, εισάγει και μια προοδευτική διάσταση στο άδικο και πολλαπλώς διαφοροποιημένο κοινό των ασφαλιστικών υποκειμένων.

Το «στοίχημα» εντοπίζεται στο κατά πόσον τα δηλούμενα και φορολογητέα εισοδήματα είναι τα πραγματικά, εξαιρουμένων των μισθωτών και όσων για διάφορους λόγους δεν μπορούν ή δεν θέλουν να αποκρύψουν εισοδήματα.

Από την άλλη, το συμφέρον από την εμφάνιση των πραγματικών πόρων, με την επίδρασή τους στην καταβλητέα σύνταξη, με προοδευτικά μειούμενους συντελεστές, σε βάθος ικανού χρόνου, σε τρόπο ώστε να πληρωθεί ο «κουμπαράς» που θα καλύπτει το όποιο κόστος, είναι μάλλον αναμενόμενο.

Βεβαίως, θα πρέπει να ερευνώνται περιπτώσεις «αιφνίδιας» αύξησης εισοδημάτων, στην προσπάθεια αύξησης του ύψους της σύνταξης. Πάντως, με την βοήθεια της πληροφορικής, είναι δυνατή η εξακρίβωση, τόσο της «ένδειας» όσο και της «θεία προνοία» ευμάρειας.

Αμ΄έπος αμ’ έργον λοιπόν…….