Το μεγάλο πάρτι του 2000-2009

Ραβανός Αρης - TO BHMA

Ο Ηλίας Μόσιαλος με δύο εκθέσεις του το 2009 είχε αποκαλύψει την τεράστια σπατάλη, αλλά χρειάστηκε να έρθει η τρόικα για να μαζευτεί

Η μεγάλη πληγή για τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα ήταν τη δεκαετία 2000-2009, περίοδο κατά την οποία κατεγράφη ραγδαία αύξηση, ενώ το διάστημα 2009-2015 σημειώθηκε σταδιακή μείωση και τα τρία τελευταία χρόνια εμφανίζει σταθεροποιητικές τάσεις. «Η κατάσταση έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια και η φαρμακευτική δαπάνη έχει πέσει στα 2 δισ. ευρώ τον χρόνο» λέει στο «Βήμα» ο Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής της Πολιτικής της Υγείας και διευθυντής του Κέντρου Οικονομικών της Υγείας στη London School of Economics και πρώην υπουργός.

Πλέον η Ελλάδα βρίσκεται αρκετά κάτω από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ όσον αφορά τις δαπάνες για την υγεία (25η θέση δαπανώντας 8,3% του ΑΕΠ για την υγεία, ποσοστό χαμηλότερο κατά 8,43% από τον μέσο όρο στις χώρες του ΟΟΣΑ35), αν και πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά. Ο περιορισμός των δημοσίων δαπανών υγείας αποτελεί μέρος των μνημονίων και με βάση τα σημερινά στοιχεία, το 59% των δαπανών για την υγεία χρηματοδοτούνται από το Δημόσιο, ενώ οι άμεσες δαπάνες από τους ασθενείς (35%) είναι υπερδιπλάσιες του μέσου όρου της ΕΕ.

Δύο εκθέσεις

Ο Ηλ. Μόσιαλος είναι από τα πρόσωπα που ξέρουν όσο λίγο παγκοσμίως τον συγκεκριμένο χώρο, αν και ουδείς τα τελευταία χρόνια έχει ζητήσει την άποψή του, αν και αυτό συμβαίνει από μεγάλες χώρες, όπως η Κίνα ή διεθνείς οργανισμούς, όπως αυτός της Παγκόσμιας Υγείας (ΠΟΥ). Πριν από λίγους μήνες προήδρευσε της Επιτροπής του ΠΟΥ για τη διαμόρφωση της στρατηγικής του Οργανισμού στον τομέα του φαρμάκου και θα παρουσιάσει τις προτάσεις στη γενική συνέλευση τον Μάιο του 2018.

Ο ίδιος με δύο εκθέσεις του πριν από εννέα περίπου χρόνια είχε χτυπήσει το καμπανάκι για την εκτόξευση της φαρμακευτικής δαπάνης, αλλά ελάχιστοι ασχολήθηκαν και όποια απόφαση ελήφθη ήταν ημίμετρα, όπως παραδέχεται. Η έλευση όμως της τρόικας μέσω των μνημονίων άλλαξε την κατάσταση και επέφερε δραματική μείωση, καθώς ο στόχος ήταν η συγκράτηση της φαρμακευτικής δαπάνης.

Η εκτίναξη της φαρμακευτικής δαπάνη των Ταμείων ήταν εντυπωσιακή, καθώς από το 1,2 δισ. ευρώ το 2000 έφτασε το 2009 τα 5,1 δισ. ευρώ και σε αυτό το ποσό δεν συμπεριλαμβάνονται τα νοσοκομειακά φάρμακα, η συμμετοχή των πολιτών και τα σκευάσματα που αγοράζονται από ασθενείς άνευ συνταγής ιατρού.

Εκρηξη δαπάνης

Η φαρμακευτική δαπάνη στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 36,5% μεταξύ 2006-2007 (επί πρωθυπουργίας Κώστα Καραμανλή) γιατί καταργήθηκε ο έλεγχος συνταγογραφίας από τους ελεγκτές του οργανισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε διάστημα εννέα χρόνων σε μεγάλους ασφαλιστικούς οργανισμούς, όπως το ΙΚΑ και ο ΟΓΑ, καταγράφηκε έκρηξη της φαρμακευτικής δαπάνης. Π.χ. στο ΙΚΑ η δαπάνη αυξήθηκε πάνω από 400% και από 583 εκατ. ευρώ το 2000 άγγιξε τα 2,4 δισ. ευρώ το 2009, ενώ στον ΟΓΑ αυξήθηκε κατά 450% και από 279 εκατ. ευρώ το 2000 ανήλθε σε 1,2 δισ. ευρώ το 2009. 

Στις δύο εκθέσεις Μόσιαλου, που έλαβε το 2010 ο τότε υπουργός Εργασίας Ανδρέας Λοβέρδος και έλαβαν γνώση οι βουλευτές του ΠαΣοΚ που συμμετείχαν στον κοινοβουλευτικό τομέα εργασίας, περιγράφονταν σκανδαλώδεις υπερτιμολογήσεις και υπερσυνταγογράφηση φαρμακευτικών σκευασμάτων στην Ελλάδα.

Ο Ηλ. Μόσιαλος, βαθύς γνώστης του θέματος, περιέγραφε με αποκαλυπτικό τρόπο την τακτική ορισμένων πολυεθνικών φαρμακευτικών επιχειρήσεων, αλλά και μεγάλου τμήματος των εκπροσώπων του ιατρικού κλάδου στο πεδίο της φαρμακευτικής δαπάνης. Στην πρώτη έκθεση παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο ορισμένες πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρείες μεθόδευαν την υπερτιμολόγηση φαρμάκων που προορίζονται για την Ελλάδα. Στη δεύτερη έκθεση υποστήριζε με στοιχεία ότι η φαρμακευτική δαπάνη εκτινάχθηκε στα ύψη λόγω της υπερσυνταγογράφησης φαρμακευτικών σκευασμάτων. 

Από εκείνα τα χρόνια, προ της μεγάλης οικονομικής κρίσης και πριν από την έλευση των μνημονίων, εάν υπήρχε φυσιολογική αύξηση της φαρμακευτικής δαπάνης, όπως γίνεται στα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ, θα εξοικονομούσε το Ελληνικό Δημόσιο μόνο από το ΙΚΑ και τον ΟΓΑ περίπου 1-1,5 δισ. ευρώ.

Βέβαια, από τα περίπου 5 δισ. ευρώ του 2009 η φαρμακευτική δαπάνη έπεσε στα 2 δισ. ευρώ, ωστόσο, όπως αναφέρει η έκθεση (επικυρώθηκε το καλοκαίρι του 2017) για το προφίλ της χώρας, του ΟΟΣΑ και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου των Συστημάτων Υγείας και Πολιτικής σε συνεργασία με την ΕΕ, «παρά τις τεράστιες μειώσεις, οι τρέχουσες δαπάνες για συνταγογραφούμενα και μη υποχρεωτικώς συνταγογραφούμενα φάρμακα υπερβαίνει το ένα τέταρτο (26%) της συνολικής δαπάνης για την υγεία και είναι μεταξύ των υψηλοτέρων στην ΕΕ.

Παράλληλα, στην Ελλάδα μεγάλο βάρος της φαρμακευτικής δαπάνης, μετά την έλευση των μνημονίων, επωμίζεται ο πολίτης, καθώς ενδεικτικά το ποσοστό που δαπανά η μέση ελληνική οικογένεια αυξήθηκε από 6,7% το 2008 σε 7,2% το 2014.

Οι καταγγελίες Σούρλα το 2013

Πέρα όμως από τον Ηλ. Μόσιαλο, και ο πρώην υπουργός, πρώην βουλευτής της ΝΔ Γιώργος Σούρλας είχε επισημάνει από το καλοκαίρι του 2013, επί πρωθυπουργίας Σαμαρά, την ανάγκη να παταχθούν τα κυκλώματα κερδοσκοπίας στον χώρο της υγείας. Μάλιστα, μιλώντας σε μια ημερίδα του υπουργείου Υγείας και της Γενικής Γραμματείας Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, είχε αναφερθεί σε παραδείγματα: «Δεν μπορεί ραδιοσκεύασμα που εισάγεται στην Ελλάδα στην τιμή των €623 να χρεώνεται στα ασφαλιστικά ταμεία €3.300, ενώ στη Γαλλία διατίθεται προς €1.087. Ή αντίστοιχα ραδιοφάρμακο που εισάγεται στην τιμή των €238 να το προμηθεύουν στην Ελλάδα έναντι €3.000, ενώ στο εξωτερικό να διατίθεται προς €1.000. Και όλα αυτά συμβαίνουν παρά το γεγονός ότι προ εξαμήνου διαβίβασα στις αρμόδιες Αρχές φάκελο με τα στοιχεία αυτά».

Εξι μήνες νωρίτερα, τον Δεκέμβριο του 2012, ως γ.γ. Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαβίβασε φάκελο, του οποίου έγινε αποδέκτης, στον πρόεδρο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων Βασίλη Φλωρίδη με στοιχεία και αντίγραφα τιμολογίων από τα οποία προέκυπτε ότι φάρμακα που προμηθεύονται οι ασθενείς στην Ελλάδα είναι σε πολλαπλάσιες τιμές σε σχέση με εκείνες που εισάγονται ή διατίθενται στο εξωτερικό. Νωρίτερα, τον Οκτώβριο του 2012, είχε διαβιβάσει στον εισαγγελέα Οικονομικού Εγκλήματος Γρηγόρη Πεπόνη στοιχεία για δωροδοκίες πολυεθνικών εταιρειών στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον ίδιο τότε, τα στοιχεία αυτά αναφέρονται σε πρόστιμα 350 εκατ. δολαρίων που επέβαλαν οι δικαστικές αρχές των ΗΠΑ τα τελευταία δύο χρόνια σε πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.