Αναγκαιότητα η ολική επαναφορά στη Διακήρυξη της Alma Ata για την ΠΦΥ στην Ελλάδα κι αλλού

Από Μαρία Τσιλιμιγκάκη - ΙΑΤROPEDIA

Οι προκλήσεις, οι παράγοντες και οι προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση των απαιτούμενων πολιτικών υγείας που θα οδηγήσουν στην αναβάθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στη χώρα μας, ήταν το αντικείμενο εκδήλωσης με τίτλο «40 χρόνια από τη Διακήρυξη της Alma – Ata και την Παγκόσμια Στρατηγική Υγεία για Όλους» που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ).

Οι προκλήσεις, οι παράγοντες και οι προϋποθέσεις για τη διαμόρφωση των απαιτούμενων Πολιτικών Υγείας που θα οδηγήσουν στην αναβάθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στη χώρα μας, ήταν το αντικείμενο colloquium (σεμιναρίου) με τίτλο «40 χρόνια από τη Διακήρυξη της Alma – Ata και την Παγκόσμια Στρατηγική Υγεία για Όλους» που πραγματοποιήθηκε στο αμφιθέατρο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ).

Τις εργασίες του colloquium άνοιξε ο κ. Αλκιβιάδης Βατόπουλος, καθηγητής, Κοσμήτωρ ΕΣΔΥ, τονίζοντας τη σημασία της πρόληψης και την ανάγκη διαμόρφωσης ενός συστήματος καθολικών υπηρεσιών ΠΦΥ ώστε να γίνει πράξη το μήνυμα της διακήρυξης της Alma – Ata «Υγεία για Όλους».

Χαιρετισμό απηύθυνε και ο κ. Παρασκευάς Αυγερινός, πρώην υπουργός Υγείαςο οποίος επικεντρώθηκε στις πολιτικές επιλογές κατά τις περιόδους 1979-80 και 1983 αναφορικά με την αναδιάρθρωση υπηρεσιών ΠΦΥ. Ο κ. Αυγερινός έκανε ιδιαίτερη αναφορά στη συμβολή του Σπύρου Δοξιάδη ως Υπουργού Υγείας στην οργάνωση των υπηρεσιών υγείας, με την κατάρτιση του Σ/Ν «Μέτρα για την Υγεία», το οποίο απορρίφθηκε λόγω πολιτικού κόστους κάτι που επαναλήφθηκε το 1981-1983 με την κατάθεση του Ν/Σ για την υγεία, για τη δημιουργία του ΕΣΥ.

Συναίνεση

«Βασική προϋπόθεση για να μην περάσουν πάλι 40 χρόνια, αλλά το 2030 να έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα για την αναδιάρθρωση των συστημάτων παροχής ΠΦΥ, είναι η συναίνεση όλων των κρατών μελών» τόνισε ο Silviu Domente, Senior Adviser, Health Policy in the WHO Europe’s Division of Health Systems and Public Health, Project Office in Athens και συμπλήρωσε ότι «πρέπει να καταργηθεί το στερεότυπο ότι η ΠΦΥ είναι για κράτη με αδύναμα οικονομικά συστήματα». Αναφορικά με τη μεταρρύθμιση της ΠΦΥ στην Ελλάδα, ο κ. Domente σημείωσε, ότι η χώρα μας εμφανίζεται ως καλή πρακτική, παρότι υπάρχουν ακόμα σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως η ανεπαρκής χρηματοδότηση και ο ανεπαρκής μηχανισμός πληρωμής του προσωπικού.

Σταμάτης Βαρδαρός

«Σήμερα υπάρχει η πολιτική βούληση ώστε η αίρεση για τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συστήματος Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, να αρχίσει να παίρνει χαρακτηριστικά δόγματος» τόνισε κατά την ομιλία του ο κ. Σταμάτης Βαρδαρός, αναπληρωτής γενικός γραμματέας, υπουργείο Υγείας.

Για την επικαιρότητα της Διακήρυξης της Alma – Ata, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, τοποθετήθηκε ο κ. Χρήστος Λιονής, καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης. Ο κ. Λιονής ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «η μεταρρύθμιση της ΠΦΥ, απαιτεί αλλαγή της εργασιακής κουλτούρας αλλά και των δεξιοτήτων των επαγγελματιών, μέσω διαδικασιών παιδείας και εκπαίδευσης. Επίσης χρειάζεται όρους και αρχές κατανοητές και αποδεκτές από όλους τους συμμετέχοντες στο σχεδιασμό (επαγγελματίες, ασθενείς, φορείς της κοινότητας και της εκπαίδευσης), προσανατολισμό και υπηρεσίες που θα ανταποκριθούν στα μείζονα προβλήματα υγείας του πληθυσμού. Η μεταρρύθμιση χρειάζεται εργαλεία, μέσα και τεχνολογία για την επίτευξη του στοχευόμενου αποτελέσματος και προϋποθέτει τη δικτύωση και την πολύπλευρη υποστήριξη για να πετύχει τους στόχους της».

Τι εμπόδισε την εφαρμογή

Κατά την πρώτη συνεδρία με θέμα «1978 – 2018: Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και η Διακήρυξη της Alma - Ata: Μνήμες και Προοπτικές», ο κ. Άρης Σισσούρας, Ομότιμος Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Πάτρας αναφέρθηκε στους κρίσιμους παράγοντες που επέδρασαν και εμπόδισαν την Εφαρμογή των Μεταρρυθμίσεων μέχρι σήμερα, όπως το πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, οι κοινωνικοί παράγοντες, η έλλειψη management, το ανθρώπινο δυναμικό κλπ και επισήμανε ότι «αν δεν αναλυθούν οι παράγοντες που δημιουργούν εμπόδια δεν μπορεί να υπάρξει αναδιάρθρωση του συστήματος ΠΦΥ».

«Η διακήρυξη της Alma – Ata, ήρθε τη στιγμή που η παγκόσμια κοινότητα συνειδητοποιεί ότι η υπόθεση της Υγείας εμπεριέχει φθίνουσες αποδόσεις. Επενδύσεις όλο και περισσότερων χρημάτων, με λιγότερα θετικά αποτελέσματα. Η κατάσταση αυτή θέτει σε κρίση την τεχνολογία παραγωγής, τον τρόπο, δηλαδή, με τον οποίο παράγονται και διανέμονται οι υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας», τόνισε ο κ. Γιάννης Κυριόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής, Τομέας Οικονομικών της Υγείας, ΕΣΔΥ. «Η Alma - Ata αποτελεί την απάντηση για την αλλαγή των στόχων της κουλτούρας, της φιλοσοφίας και της διαχείρισης όλου του συστήματος. Στόχος της ήταν η διάρθρωση των Πολιτικών Υγείας, με βάση διεπιστημονική, διατομεακή και κοινωνική προσέγγιση».

«Η Alma - Ata έθεσε όχι ένα τεχνοκρατικό μοντέλο αλλά μια ιδεολογική προσέγγιση στην Υγεία, σε Αξίες και Αρχές (διαεπιστημονική, διατομεακή, κοινωνική συμμετοχή).

Η φιλοσοφία της ισχυροποιήθηκε με το «Υγεία για Όλους», προσφέροντας το πολιτικό όραμα και προκαλώντας, για την εποχή, μια νέα επανάσταση που την ονομάζαμε η «Νέα Υγεία», θέτοντας έτσι, τις βάσεις δέσμευσης κυβερνήσεων, για την παροχή υπηρεσιών Υγείας για Όλους» τόνισε ο Άγις Τσουρός, πρώην Διευθυντής Πολιτικής Υγείας στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), Επισκέπτης Kαθηγητής, Institute for Global Health Innovation, Imperial College και συμπλήρωσε «η χώρα μας έχει ανθρώπους με τεχνογνωσία. Χρειάζεται συσπείρωση, πολιτική δέσμευση, ώστε να γίνουν τα απαραίτητα βήματα για τη διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού και λειτουργικού συστήματος καθολικής παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας».

«Δεν είναι δυνατόν να αντιγραφεί ένα σύστημα και να εφαρμοστεί σε μια άλλη χώρα, χωρίς να ληφθούν υπόψη πολλοί παράγοντες, όπως η κουλτούρα του λαού, οι υπάρχοντες πόροι,-οι ανθρώπινοι κυρίως- η εκπαίδευση τους, ο τρόπος λειτουργίας τους. Π.χ. η ομάδα υγείας της ΠΦΥ δεν λειτούργησε ποτέ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα, η μόνη ομάδα που λειτούργησε με επιτυχία είναι ο γιατρός με το νοσηλευτή, ανάφερε μεταξύ άλλων ο κ. Μποδοσάκης - Πρόδρομος Μερκούρης, Επίτιμος Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής (ΕΛΕΓΕΙΑ), αναφερόμενος στους παράγοντες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός συστήματος παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.

«Η Αναγκαιότητα της Ολικής Επαναφοράς στις Αξίες της Alma – Ata: αναζήτηση ομοφωνίας» αποτέλεσε το θέμα της δεύτερης ενότητας των εργασιών του colloquium.

«Το ζήτημα της πρόσβασης στις υπηρεσίες Υγείας αποτελεί το επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος στην Ευρώπη, όπου παράγονται νέα εργαλεία προσέγγισης. Τα δεδομένα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει ένα σοβαρό οικονομικό εμπόδιο, στην πρόσβαση των ασθενών στο σύστημα Υγείας. Την ίδια στιγμή δεν φαίνεται να μπορεί να τα διαβάσει η κεντρική διοίκηση και να πάρει αποφάσεις για την επίλυσή τους. Έτσι δημιουργούνται δύο παράλληλοι δρόμοι. Ο δρόμος των ευρημάτων που δείχνει την ανάγκη στο χώρο της Πολιτικής Υγείας και οι Πολιτικές Υγείας που δεν απαντούν στις ανάγκες. Αυτό αποτελεί ένα διαχρονικό πρόβλημα. Η χώρα μας με τον υψηλότερο δείκτη γιατρών ανά κάτοικο, είναι τα τελευταία χρόνια, μεταξύ 3ης-4ης στην κατάταξη μεταξύ των χωρών με τη χειρότερη δυνατότητα αναφορικά με την πρόσβαση των πολιτών στο γιατρό» ανέφερε ο κ. Κυριάκος Σουλιώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Υγείας, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.

Στην μεταρρύθμιση της ΠΦΥ αναφέρθηκε ο κ. Βαγγέλης Φραγκούλης, Γενικός - Οικογενειακός Ιατρός, Αντιπρόεδρος Β' ΕΛΕΓΕΙΑ, Αν. Αρχίατρος ΕΔΟΕΑΠ «η ελλιπής χρηματοδότηση του συστήματος αποτελεί έναν κρίσιμο παράγοντα στην όλη διαδικασία, πέρα από το στενό πλαίσιο ανάπτυξης των ΤΟΜΥ. Παρότι οι συμβάσεις με τους οικογενειακούς γιατρούς ήταν προγραμματισμένο να καλύπτουν το 70%, οι συμβάσεις με ιδιώτες οικογενειακούς γιατρούς θεωρήθηκαν επικουρικές με αντίστοιχη κακή αποζημίωση, αναντίστοιχη με τον όγκο και τη σημασία που καλούνται να αναλάβουν (0.8 € μικτά/ μήνα/ ασθενή εγγεγραμμένο στη λίστα του) και (5.5 € μικτά/ επίσκεψη ασθενούς στο γιατρό) όταν στη Σλοβακία, η αντίστοιχη αποζημίωση, κατά μήνα, ανέρχεται σε 2,8 €. Ως αποτέλεσμα, ζητήθηκαν στην Αττική 1.154 θέσεις για ιδιώτες οικογενειακούς γιατρούς συμβεβλημένους και η κάλυψη ήταν 156».

«Στην Ελλάδα δεν έχουμε συζητήσει επαρκώς έννοιες, όπως η ποιότητα στην φροντίδα υγείας, που είναι συνυφασμένη με την κλινική αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και την εμπειρία του ασθενούς. Παράλληλα όροι, όπως η εστιασμένη στον ασθενή φροντίδα (patient centered care) και η απαρτιωμένη φροντίδα (integrated care) στην ΠΦΥ, φαίνεται να μην έχουν γίνει ευρύτερα κατανοητοί, ενώ συστηματική εξέταση των προτιμήσεων, επιθυμιών και αξιών του ασθενούς, θεμελιακό συστατικό αρκετών ορισμών της ποιότητας στην φροντίδα υγείας, δεν έχει γίνει» τόνισε ο κ. Λευτέρης Θηραίος, Γενικός Ιατρός-Διευθυντής Ε.Σ.Υ. Γενικός Γραμματέας, Ιατρική Εταιρεία Αθηνών - Αντιπρόεδρος HL7 Hellas.

Επίσης ο κ. Θηραίος αναφέρθηκε στην μέτρηση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας, με την αξιολόγηση τους, μέσω της χρήσης αξιόπιστων δεικτών, τονίζοντας ότι «πρέπει να λαμβάνει υπόψη της, όχι μόνο τη δυνατότητα πρόσβασης των πολιτών σε αυτές, την ετοιμότητα στην παροχή φροντίδας υγείας, την καταλληλότητα και την ασφάλεια, την αξιοπιστία και την φιλικότητα στην παροχή της, αλλά να συμπεριλαμβάνει και έννοιες, όπως η έγκαιρη και σωστή διάγνωση, η άμεση και αποτελεσματική ιατρική παρέμβαση, με σεβασμό στην αξιοπρέπεια του πολίτη».

Στις διαδικασίες - βήματα για την ολική επαναφορά στις αξίες της Alma-Ata αναφέρθηκε η κ. Αθηνά Τατσιώνη, επίκουρη καθηγήτρια Γενικής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. «Χρειάζεται σχεδιασμός πλαισίου και καθορισμός στόχων, καταγραφή χαρακτηριστικών συστημάτων ΠΦΥ, καταγραφή/μέτρηση κλινικών χαρακτηριστικών ΠΦΥ, ανάπτυξη σύνθετων παρεμβάσεων – πιλοτική εφαρμογή, αξιολόγηση με τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές, σύνθεση και ερμηνεία της πληροφορίας, με βάση τα επιμέρους χαρακτηριστικά των υποομάδων πληθυσμού και του συστήματος ΠΦΥ».

Μετεξέλιξη

Την εκδήλωση έκλεισε ο Παύλος Θεοδωράκης, Senior Advisor, WHO European Centre Primary Health Care, Division of Health Systems and Public Health, Regional Office for Europe and Professor, Primary Health Care and Public Health, Kazakhstan School of Public Health, Medical University, Almaty. Ο κ. Θεοδωράκης επεσήμανε «σαράντα χρόνια μετά τη διακήρυξη είναι σίγουρο ότι τα μοντέλα ΠΦΥ μετεξελίχθηκαν, απέκτησαν νέα χαρακτηριστικά, τα οποία αν και εμπεριέχονται σε αυτή βρήκαν τις κατάλληλες συνθήκες και αναδείχθηκαν. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν αρκούν μικροί ανασχηματισμοί για να αλλάξουν το πεδίο; Όλοι γνωρίζουμε ότι οι ανάγκες είναι πολλές. Η εκτίμηση του ΠΟΥ είναι ότι χρειάζονται ευρύτερης κλίμακας αλλαγές για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί όπως η καθολική κάλυψη της υγείας για περισσότερους από 30 εκατ. ανθρώπους στον πλανήτη μέχρι το 2030».

Σε ψηφοφορία που ακολούθησε επιχειρήθηκε η καταγραφή της υγειονομικής πραγματικότητας στην Ελλάδας σήμερα. Η παρουσίαση και ο σχολιασμός των αποτελεσμάτων της ψηφοφορίας, έγινε από τους κ.κ. Κώστα Αθανασάκη,Επιστημονικό Συνεργάτη, Ερευνητή, ΕΣΔΥ, Ανάργυρο Μαριόλη, Διευθυντή, Κέντρου Υγείας Αρεόπολης Μάνης, Πρόεδρο, ΕΛΕΓΕΙΑ.