Δημόσια νοσοκομεία: Ξεκινάει επιχείρηση «καθαρά χέρια»

ΠΕΝΝΥ ΜΠΟΥΛΟΥΤΖΑ - kathimerini.gr

Το 1847, ο Ούγγρος γιατρός Ιγνάτιος Σέμελβαϊς καθιέρωσε στη μαιευτική κλινική του γενικού νοσοκομείου της Βιέννης τον πιο εύκολο και φθηνό τρόπο μείωσης των θανάτων από τον επιλόχειο πυρετό: το πλύσιμο των χεριών. Είχε προηγηθεί μια απλή σύγκριση στα αποτελέσματα μεταξύ δύο κλινικών: Στη μία κλινική το προσωπικό αποτελείτο από γιατρούς και φοιτητές Ιατρικής. Στην άλλη το προσωπικό ήταν μαίες. Στην κλινική με τις μαίες, το ποσοστό θνητότητας των λεχωίδων από επιλόχειο πυρετό ήταν τρεις φορές χαμηλότερο σε σχέση με την άλλη κλινική, στην οποία το ιατρικό προσωπικό συμμετείχε σε νεκροτομές και μετέφερε βακτήρια από τα εξεταζόμενα πτώματα στις μητέρες. Αν και το θέμα της καθαριότητας κατά τη φροντίδα ασθενών αναφέρεται πολύ νωρίτερα σε αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα, ο Σέμελβαϊς θεωρείται ο «πατέρας» της υγιεινής των χεριών.

Σήμερα, το μέτρο αυτό χαρακτηρίζεται ως το πλέον οικονομικό και αποδοτικό για την πρόληψη των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων, οι οποίες «στοιχίζουν» στη χώρα μας τουλάχιστον 1.600-1.700 ζωές ετησίως. Το καλό πλύσιμο των χεριών προστατεύει και εκτός νοσοκομείου από λοιμώξεις του αναπνευστικού και από γαστρεντερίτιδες, ενώ, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, βοηθάει και στη μάχη ενάντια στην αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά. Σύμφωνα με τον αμερικανικό Οργανισμό Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), το καλό πλύσιμο των χεριών μπορεί να προλάβει περίπου το 20% των λοιμώξεων του αναπνευστικού, για τις οποίες συχνά γίνεται μη ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών και η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε ανθεκτικά μικρόβια.

Αν και αυτονόητο μέτρο, η υγιεινή των χεριών είναι δύσκολη στην τήρησή της. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει θέσει ως στόχο την τήρηση των διαδικασιών αντισηψίας από τουλάχιστον το 85% του προσωπικού των νοσοκομείων, ποσοστό που δύσκολα πιάνουν ακόμα και τα καλά οργανωμένα ιατρικά και νοσηλευτικά τμήματα στις πιο προηγμένες υγειονομικά χώρες. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι, στην καλύτερη περίπτωση, δηλαδή σε τμήματα που έχουν δώσει έμφαση στην επίλυση του προβλήματος, μόλις ξεπερνά το 50%. Οπως ανέφερε στην «Κ» η παθολόγος-λοιμωξιολόγος, υπεύθυνη του Γραφείου Μικροβιακής Αντοχής του πρώην Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) –νυν Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ)–, Φλώρα Κοντοπίδου, από τα βασικότερα εμπόδια που καταγράφονται είναι η απουσία κουλτούρας στην υγιεινή των χεριών, η οποία ξεκινάει από την κορυφή της «πυραμίδας» των νοσοκομείων, τη διοίκηση και τους επικεφαλής τομέων και τμημάτων. Εμπόδιο είναι και ο τεράστιος φόρτος εργασίας εντός των ελληνικών νοσοκομείων. Ομως, όπως τονίζει η κ. Κοντοπίδου, «ο φόρτος εργασίας μπορεί να μειώσει το μέτρο, αλλά δεν το εξαφανίζει». Αλλωστε, η πλειονότητα του προσωπικού των νοσοκομείων (ποσοστό άνω του 80%), παραδέχεται ότι το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη χρόνου και ζητεί περισσότερη εκπαίδευση και πρακτικές κατευθυντήριες οδηγίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι για τους φοιτητές της Ιατρικής στη χώρα μας, μόλις τα τελευταία 2-3 χρόνια υπάρχει μάθημα υγιεινής των χεριών και μόνο στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ. 

Το Γραφείο Μικροβιακής Αντοχής έχει ξεκινήσει εδώ και περίπου τρεις μήνες επιχείρηση «Καθαρά χέρια» σε νοσοκομεία του ΕΣΥ. Οπως ανέφερε η κ. Κοντοπίδου, πρόκειται για ένα πρόγραμμα που σχεδιάστηκε το καλοκαίρι του 2018 και έχει ως στόχο να ενισχύσει την κουλτούρα της υγιεινής των χεριών από το προσωπικό των νοσοκομείων.

Πιλοτική εφαρμογή

Σε πρώτη φάση, το πρόγραμμα εφαρμόζεται πιλοτικά στα 30 από τα 32 νοσοκομεία της Αττικής και σε συγκεκριμένα τμήματα των νοσοκομείων. Επιλέχθηκαν Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και τουλάχιστον ένα παθολογικό και ένα χειρουργικό τμήμα από κάθε νοσοκομείο. Για κάθε τμήμα ορίστηκαν εργαζόμενοι ως «κλινικοί σύνδεσμοι» για την εφαρμογή του προγράμματος, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν ειδικά, ώστε να μεταδώσουν την κουλτούρα για την τήρηση των πέντε βημάτων στην υγιεινή των χεριών: 1ο) Πριν από την επαφή με τον ασθενή, 2ο) πριν από κάθε καθαρό ή άσηπτο χειρισμό ασθενούς (π.χ. αλλαγή φλεβικού καθετήρα), 3ο) μετά την έκθεση σε σωματικά υγρά του ασθενούς, 4ο) μετά την επαφή με τον ασθενή και 5ο) μετά την επαφή με αντικείμενα ή έπιπλα που βρίσκονται στο άμεσο άψυχο περιβάλλον του ασθενούς (νοσηλευτικό διάγραμμα, κλινοσκεπάσματα, κομοδίνο κ.ά.). Ηδη έχουν εκπαιδευτεί 150 «εκπαιδευτές». Από τον Ιανουάριο έχει ξεκινήσει η περίοδος ευαισθητοποίησης του προσωπικού των τμημάτων και καταγραφής της συμμόρφωσης, την οποία θα ακολουθήσει περίοδος παρεμβάσεων. Τα πρώτα αποτελέσματα προς αξιολόγηση του προγράμματος αναμένονται τον Ιούνιο. Ηδη προετοιμάζεται η επέκταση του προγράμματος στα νοσοκομεία της Μακεδονίας (3ης και 4ης Υγειονομικής Περιφέρειας).

Οι επισκέπτες

Δεν είναι ευρέως γνωστό, αλλά οι χειραψίες σε νοσοκομειακό περιβάλλον, σε διεθνές επίπεδο, απαγορεύονται. Και ο λόγος είναι η αποφυγή μετάδοσης λοιμώξεων. Εκτός από τους επαγγελματίες υγείας και τους ασθενείς, εντός του νοσοκομείου κινούνται σε καθημερινή βάση πολλές χιλιάδες επισκεπτών και συνοδών ασθενών, αλλά και αποκλειστικοί νοσηλευτές, οι οποίοι εν δυνάμει μπορεί να μεταφέρουν παθογόνα μικρόβια από τον έναν νοσηλευόμενο ασθενή στον άλλον. Η πραγματικότητα ειδικά για τα ελληνικά νοσοκομεία είναι ότι οι επισκέπτες αναλαμβάνουν πολύ μεγάλο κομμάτι της φροντίδας των ασθενών, ενώ πολλές φορές προθυμοποιούνται να βοηθήσουν και άλλους νοσηλευόμενους. «Στις οδηγίες μας προς τα νοσοκομεία συστήνουμε στους προϊσταμένους των τμημάτων να ενημερώνουν όποιον επισκέπτεται ή φροντίζει ασθενή για τα μέτρα υγιεινής των χεριών. Θα πρέπει η επίσκεψη να μη διαρκεί πολύ και να ελέγχεται ποιος μπαίνει μέσα στους θαλάμους για το ενδεχόμενο να μεταφέρει κάποια ίωση», σημειώνει η υπεύθυνη του Γραφείου Μικροβιακής Αντοχής Φλώρα Κοντοπίδου. Οι συνοδοί που φροντίζουν τους ασθενείς πρέπει να καθαρίζουν με αλκοολούχο αντισηπτικό διάλυμα τα χέρια τους πριν και μετά την επαφή με τον ασθενή και ό,τι τον περιβάλλει, αλλά και να πλένουν τα χέρια τους όταν έρχονται σε επαφή με σωματικά υγρά του ασθενούς, μετά τη χρήση τουαλέτας και πριν από το φαγητό.