Τοπικές Μονάδες Υγείας (ΤΟ.Μ.Υ): Η εκτίμηση της συμβολής τους

Δημήτρης Ν.Πατσάκης, 18.10.20 

Η Πρωτοβάθμια (εξωνοσοκομειακή) φροντίδα Υγείας συνιστά ένα από τα θεμελιώδη μέτρα Πολιτικής Υγείας που υλοποιούνται προκειμένου: 

-Να προαγάγουν 

-Να προλαμβάνουν 

-Να συντονίζουν και 

-Να κατανέμουν την ζήτηση υπηρεσιών εκτός Νοσηλευτικού περιβάλλοντος. 

Σε κάθε επίπεδο και «βαθμό» επιτυχίας, η συνολική λειτουργία της –οφείλει να- αποσυμφορεί τον Νοσοκομειακό χώρο από μη απαραίτητες και συχνότατα καθυστερημένες –σε περίπτωση χρονίων νοσημάτων- διαγνώσεις, ενισχύει την «ποιότητα» ζωής του πληθυσμού και μειώνει σε σημαντικό ποσοστό την επιδείνωση που προκαλείται από τις παραπάνω «στρεβλώσεις». 

Η «Ελληνική» περίπτωση, μέχρι την δημιουργία του Ε.Σ.Υ, αφορούσε κατά κύριο λόγο τα Πολυϊατρεία/Τοπικά Ιατρεία του πρ.Ι.Κ.Α, τις μονάδες «ευγενών» ταμείων (Δ.Ε.Κ.Ο-Τραπεζών-Τύπου) και τα «Αγροτικά» (νυν Περιφερειακά) Ιατρεία,που κάλυπταν το σύνολο του πληθυσμού, πλην των Δ.Υ. Σε αντίθεση, οι τελευταίοι απευθύνονταν σε εκατοντάδες ελευθερο-επαγγελματίες ιατρούς, ενώ δεν υφίστατο οικείος φορέας Ασφάλισης Υγείας (μέχρι την δημιουργία του Ο.Π.Α.Δ. και έως την ενσωμάτωσή του στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ). 

Δεν είναι καινοφανής η άποψη πως το «σύστημα» συγκέντρωνε την προτίμηση κυρίως των μη-εχόντων, τουλάχιστον με βάση τα εμπειρικά ιστορικά στοιχεία. Αντιθέτως, όσοι «άντεχαν», προσέτρεχαν σε επ’αμοιβή υπηρεσίες ιδιωτών παρόχων. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία, εν τούτοις, πως το δίκτυο, σε συντριπτικό ποσοστό, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ζωή –και στην «τσέπη»- εκατομμυρίων ωφελουμένων ετησίως. 

Σημαντική θεωρείται η σε ανύποπτο χρόνο θέσπιση «Οικογενειακού» ιατρού από το Ι.Κ.Α, που κάλυπτε αποτελεσματικά τους εγγεγραμμένους σε αυτόν, ακόμη και με «κατ’οίκον» επισκέψεις σε περίπτωση ανάγκης. 

Υπενθυμίζουμε πως, το –ιατρικό- προσωπικό του τ.Ι.Κ.Α. (μόνιμοι-στεγασμένοι στις δομές του) και επί συμβάσει, είχε το δικαίωμα άσκησης και ελεύθερου επαγγέλματος (συχνά στο ίδιο κατά βάση κοινό). 

Με την δημιουργία του Ε.Ο.Π.Υ.Υ, την –αψυχολόγητη- διακοπή λειτουργίας των μονάδων του τ.Ι.Κ.Α. και την υποχρεωτική ένταξη του μονίμου προσωπικού σε αυτόν, με σχέση μόνιμης και αποκλειστικής εργασίας, το ιατρικό δυναμικό επέλεξε κατά συντριπτικό ποσοστό να αποχωρήσει, για μια σειρά από λόγους που δεν είναι του παρόντος. 

Το αποτέλεσμα ήταν η «νέκρωση» της Πρωτοβάθμιας Υγείας και ο συνωστισμός στα Ε.Ι. των Νοσοκομείων της χώρας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 

Η προηγούμενη κυβέρνηση, υπό το κράτος «ευγενών» πλην πρακτικά μη αποδεκτών προθέσεων, επέμεινε στην διατήρηση των ρυθμίσεων (αποκλειστική απασχόληση με γλίσχρες αμοιβές) ενώ εισήγαγε τις ΤΟ.Μ.Υ. με μια σειρά από λειτουργίες που δεν έχουν μέχρι στιγμής αξιολογηθεί ποσοτικά, ποιοτικά και σε επίπεδο δημοσιονομικού κόστους. 

Ταυτόχρονα, διατήρησε έναν αριθμό ελευθεροπαγγελματιών ιατρών που, τουλάχιστον με βάση τα δεδομένα («ΑΤΛΑΣ» Υγείας) είναι ανεπαρκέστατοι, ιδιαίτερα σε κρίσιμες ειδικότητες. 

Ποια όμως είναι τα αποτελέσματα της λειτουργίας –όσων- ΤΟ.Μ.Υ. αναφέρονται στα αναρτημένα στοιχεία του Υ.Υ (BIForms); 

Σε ένα σύνολο 63 Δήμων, στα διοικητικά όρια των οποίων δραστηριοποιήθηκαν για πρώτη φορά το 2019 οι ΤΟ.Μ.Υ, τα αποτελέσματα ήταν τα ακόλουθα: 

Η «ενίσχυση» 106 μονάδων α΄βάθμιας υγείας με 112 ΤΟ.Μ.Υ, ποικίλης στελέχωσης,σε ό,τι αφορά ιατρικό προσωπικό, συνολικά απέδωσε:

Ο συνολικά καλυπτόμενος πληθυσμός υπολογίζεται -grosso modo- στο 50% του συνολικού, ενώ περίπου 700.000 άτομα επέλεξαν «οικογενειακό» ιατρό (Γενικό,Παθολόγο ή Παιδίατρο). 

Η σωρευτική αποφόρτιση, σε ό,τι αφορά το σύνολο των μονάδων του δείγματος, ήταν σχεδόν ταυτόσημη. 

Εκεί όμως που στόχευε παράλληλα το εγχείρημα, τα πράγματα δεν υπήρξαν τα αναμενόμενα. Τα Ε.Ι. των Νοσοκομείων «σταθεροποίησαν» την ζήτηση υπηρεσιών (σε TEI & TEΠ), με βάση πάντοτε τα δεδομένα του BIForms. 

Ιδιαίτερη επίδραση, κατά την προσωπική μας γνώμη, είχε και το γεγονός της μη εναλλακτικής επιλογής «οικογενειακού» ιατρού, γνωστής ούσης της μακροχρόνιας «προσκόλλησης» του κοινού σε συγκεκριμένους θεραπευτές, ιδίως των Μονάδων Υγείας του του ΕΟΠΠΥ(τ.ΙΚΑ). 

Εξάλλου, η μερική στελέχωση των ΤΟ.Μ.Υ, εξαιτίας των μη ελκυστικών όρων απασχόλησης και αμοιβής (σύμβαση Ι.Δ.Ο.Χ. με αποκλειστική απασχόληση), απέτρεψε επαγγελματίες με πολύχρονη και συχνότατα αποδεκτή ποιότητα προσφοράς υπηρεσιών στο κοινό να μην συμμετάσχουν στις ΤΟ.Μ.Υ. Υπενθυμίζουμε πως, στο παρελθόν, ένας ουσιαστικός λόγος συνεργασίας με το σύστημα, ήταν και η δημιουργία «πελατειακής» βάσης, στον χρόνο μη παρουσίας στα Πολυϊατρεία, κυρίως του τ.Ι.Κ.Α. 

Σε αντίθεση, όσοι επέλεξαν να συνεργάζονται ως «συμβεβλημένοι» ιατροί, απολαμβάνουν πάγια αντιμισθία, ενώ πέραν μιας μηνιαίας «οροφής» επισκέψεων/συνεδριών, αμοίβονται από τους –ασφαλισμένους -ασθενείς τους. 

Το ζήτημα της «δίκαιης» αμοιβής των ιατρών, εντός ή εκτός Ε.Σ.Υ/Π.Ε.Δ.Υ. παραμένει ακόμη εκκρεμές, ενώ οι παραμένοντες «ιδεολόγοι» βρίσκονται, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, πλησίον της «εξόδου» λόγω ορίου ηλικίας.Το νοσηλευτικό σύστημα «γερνάει», τόσο σε ενδο- όσο και εξωνοσοκομειακό επίπεδο. 

Εν ολίγοις, ένα ολοκληρωμένο «Εθνικό» σύστημα Υγείας, οφείλει να ανα-σχεδιασθεί με ένα πλέγμα αλληλοσυμπληρούμενων και συνδεδεμένων λειτουργιών που θα διασφαλίζουν τα προ-απαιτούμενα της α΄παραγράφου του παρόντος σημειώματος.