Ελλάδα, ο «μεγάλος ασθενής» στον χώρο της υγείας

Ποιες διαφορές παρουσιάζει η χώρα μας σε σχέση με τα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ στις κατά κεφαλήν υγειονομικές δαπάνες και γιατί βρίσκεται τόσο χαμηλά στην κατάταξη

(Εικονογράφηση: Φίλιππος Αβραμίδης)

Βίκυ Γερασίμου - kathimerini.gr

Μεγάλο «κενό» παρατηρείται στο πεδίο της υγείας για τους Έλληνες, σύμφωνα με τους δείκτες που καταγράφει ο ΟΟΣΑ. Τι φανερώνουν οι τελευταίοι; Το πώς χαρτογραφούνται τα συστήματα υγείας σε 38 χώρες, ο τρόπος που χρηματοδοτούνται, καθώς και την πρόσβαση των ασθενών. Κατά μέσο όρο, οι πολίτες στις χώρες του ΟΟΣΑ, λοιπόν, πληρώνουν το 15% των συνολικών δαπανών υγείας από την τσέπη τους, όταν το αντίστοιχο ποσοστό για τους Έλληνες ανέρχεται στο 33%. Μόλις το 4% των συνολικών δαπανών υγείας πάνε στον τομέα της πρόληψης, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στη Βρετανία είναι 12%, στην Αυστρία 10%, στην Ιταλία 7% και στη Γερμανία 6%. Στη μακροπρόθεσμη φροντίδα κατευθύνεται μόλις το 2% των δαπανών υγείας, όταν ο μέσος όρος στον ΟΟΣΑ είναι 8%, και στους ιδιώτες της υγείας πάει το 30% των δαπανών, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος είναι το 16%. Ταυτόχρονα, το κατά κεφαλήν κόστος υγείας στην Ελλάδα, τα χρήματα δηλαδή που αναλογούν σε κάθε πολίτη, είναι κατά 43% χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

20ή θέση σε σύνολο 27 χωρών

Επίσης, οι δαπάνες για την υγεία αντιπροσωπεύουν, κατά μέσο όρο, περίπου το 18% των συνολικών κρατικών δαπανών στις χώρες του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τη μελέτη Health at a Glance 2024. Στη λίστα με το ποσό που πληρώνεται ανά πολίτη, η Ελλάδα βρίσκεται στην 20ή θέση. Στη χώρα μας ξοδεύονται ετησίως περίπου 2.001 ευρώ ανά άτομο. Ο μέσος όρος στις 27 χώρες της ΕΕ είναι 3.533 ευρώ, ενώ τη μεγαλύτερη δαπάνη στην υγεία ανά άτομο, που φτάνει στα 5.630 ευρώ, έχει η Ελβετία, ακολουθούμενη από τη Νορβηγία (5.376 ευρώ) και τη Γερμανία (5.317 ευρώ). Εν συνεχεία ακολουθούν η Αυστρία (4.575 ευρώ), η Ολλανδία (4.530 ευρώ), η Σουηδία (4.363 ευρώ) και το Βέλγιο (4.353 ευρώ).

Επιπρόσθετα, οι δαπάνες για την υγεία στην Αυστρία και στις Κάτω Χώρες ήταν επίσης τουλάχιστον 25% υψηλότερες από τον μέσο όρο της ΕΕ. Λίγο πιο κάτω από την Ελλάδα, από τα 1.900 ευρώ και χαμηλότερα, βρίσκονται οι κατά κεφαλήν δαπάνες όσων ζουν στην Ουγγαρία, στην Κροατία, στη Βουλγαρία και στη Ρουμανία, ενώ τα μικρότερα ποσοστά έχουν η Τουρκία, με περίπου 1.000 ευρώ ανά άτομο, και η Αλβανία, κάτω από τα 800 ευρώ.

Διαφορετικά συστήματα υγείας

Στα κράτη του ΟΟΣΑ, οι νοσηλείες, τα φάρμακα και οι γιατροί πληρώνονται μέσω κυβερνητικών προγραμμάτων ή μέσω της υποχρεωτικής ασφάλισης υγείας σε ποσοστό 81%. Στη Σουηδία και τη Δανία πάλι, οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε γιατρούς και νοσηλείες μέσα από κεντρικά, περιφερειακά ή τοπικά κυβερνητικά προγράμματα σε ποσοστό 85%. Στο Λουξεμβούργο, στην Κροατία, στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις Κάτω Χώρες, η υποχρεωτική ασφάλιση υγείας χρηματοδοτεί πάνω από τα τρία τέταρτα όλων των δαπανών για πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια υγεία. Στη χώρα μας, από τις συνολικές δαπάνες υγείας, το 34% προέρχεται απευθείας από τα χρήματα των Ελλήνων, το 32% από την υποχρεωτική ασφάλιση, το 30% από το κράτος και το 4% από την ιδιωτική ασφάλιση.

Υπολογίζεται ότι οι Ευρωπαίοι, κατά μέσο όρο, δίνουν για την υγεία τους το 15% των συνολικών δαπανών από την τσέπη τους. Ωστόσο, σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Λιθουανία, η Λετονία και η Βουλγαρία, τα λεφτά που καταβάλλουν οι πολίτες από τους οικογενειακούς τους προϋπολογισμούς ξεπερνούν το 30% του συνολικού κόστους για την υγεία. Η εικόνα είναι χειρότερη σε ορισμένες χώρες εκτός της ΕΕ, στη Βόρεια Μακεδονία, στην Ουκρανία και στην Αλβανία, όπου οι άμεσες πληρωμές αποτελούν το 40-60% του συνόλου των δαπανών για την υγεία. Στον αντίποδα, στην Κροατία, στη Γαλλία και στο Λουξεμβούργο, το μερίδιο των δαπανών που καταβάλουν από την τσέπη τους οι πολίτες είναι κάτω από 10%. Στην Κύπρο φαίνεται ότι στο πεδίο αυτό η πολιτική που εφαρμόστηκε είχε αποτέλεσμα, καθώς από το 44% το 2018, το ποσοστό αυτό έφτασε στο 15% το 2022. Η μελέτη Health at a Glance δείχνει επίσης πως τα ποσοστά στην προαιρετική ασφάλιση υγείας είναι χαμηλά, καθώς, εκτός από την Ιρλανδία και τη Σλοβενία που καλύπτει πάνω από το 10% των δαπανών για την υγεία, ο μέσος όρος της ΕΕ είναι 3%.

Το 10,4% του ΑΕΠ στην υγεία

Το 2022, το 10,4% του ΑΕΠ της ΕΕ χρηματοδότησε ανάγκες στον τομέα της υγείας. Τα ηνία σε αυτό το πεδίο κατέχει η Γερμανία, που διαθέτει το μεγαλύτερο μερίδιο του ΑΕΠ της, πιο συγκεκριμένα 12,6%, στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια περίθαλψη. Δεύτερες στην κατάταξη είναι η Γαλλία και η Αυστρία με ποσοστά που ξεπερνούν το 11%, ενώ Βέλγιο, Σουηδία και Πορτογαλία ξοδεύουν περίπου το 10,5% –ή περισσότερο– του ΑΕΠ τους για την υγεία. Στην Ελλάδα η κυβέρνηση κατηύθυνε το 8,5% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος σε υπηρεσίες υγείας. Τα χαμηλότερα μερίδια της συνολικής οικονομικής παραγωγής που διατίθενται για την υγεία καταγράφηκαν στο Λουξεμβούργο (5,6%), στη Ρουμανία (5,7%), στην Ιρλανδία (6,1%) και στην Πολωνία (6,4%). Η Τουρκία κατείχε το χαμηλότερο μερίδιο (3,7%).

Μεγάλες διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα

Το πού ακριβώς κατευθύνονται οι πόροι όσον αφορά το σύστημα υγείας εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων, όπως το ποιες είναι οι προτεραιότητες του εκάστοτε μοντέλου (για παράδειγμα, αν επενδύει ή όχι στην πρόληψη), από τα ιδιαίτερα ιατρικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον εκάστοτε πληθυσμό, από το κόστος των υπηρεσιών υγείας αλλά και πολλούς άλλους παράγοντες. Τα συστήματα υγείας εμφανίζουν μεγάλες διαφοροποιήσεις από χώρα σε χώρα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης Health at a Glance, ο κύριος όγκος των δαπανών για την υγεία, κυρίως μέσω υπηρεσιών που οι ασθενείς χρειάζονται είτε μέσα στα νοσοκομεία είτε σε εξωτερικά ιατρεία, αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 60% του συνόλου της υγείας στην ΕΕ των 27. Περίπου το ένα πέμπτο των δαπανών για την υγεία κατευθύνεται σε ιατρικά είδη (κυρίως φάρμακα) και 15% των πόρων πάει στη λεγόμενη μακροχρόνια φροντίδα, σε ασθενείς δηλαδή με προβλήματα υγείας οι οποίοι δεν μπορούν να παραμείνουν πλέον στα νοσοκομεία, αλλά χρειάζονται σε σταθερή βάση υπηρεσίες υγείας για να έχουν ποιότητα ζωής. Το υπόλοιπο 9% δαπανάται στις λεγόμενες collective services, όπως η πρόληψη και η διοίκηση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης.

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται, μετά την Κύπρο και τη Ρουμανία, στις χώρες με τις μεγαλύτερες δαπάνες σε νοσηλείες, καθώς το 42% των πόρων χρησιμοποιείται για να πληρωθούν δαπάνες για ενδονοσοκομειακές υπηρεσίες σε ασθενείς που έχουν κάνει εισαγωγή. Αντίθετα, οι σκανδιναβικές χώρες, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, διέθεσαν πολύ λιγότερα στις εσωτερικές υπηρεσίες των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, δίνοντας περίπου το 20% των συνολικών δαπανών για την υγεία σε αυτή την κατεύθυνση.