Το κρυφό σχέδιο για το νέο Ασφαλιστικό

ΕΘΝΟΣ

ΚΛΕΙΝΟΥΝ ΤΡΥΠΕΣ ΣΤΙΣ ΠΡΟΩΡΕΣ - ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΕΥΓΕΝΗ ΤΑΜΕΙΑ

Τις ανατροπές που έρχονται στο Ασφαλιστικό αποκαλύπτει το «Εθνος της Κυριακής». Κυβερνητικοί παράγοντες, πάντως, επισημαίνουν πως οι όποιες αλλαγές θα είναι στοχευμένες σε συγκεκριμένες ομάδες και δεν θα υπάρχουν οριζόντια μέτρα.

Ο υπουργός Εργασίας, Γιώργος Βρούτσης, δίνει βάρος στην αύξηση των εσόδων των Ταμείων ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο γενικευμένων παρεμβάσεων.

«Μπλόκο» στις πρόωρες συντάξεις και... μοντέλο ΙΚΑ στα λεγόμενα ευγενή Ταμεία προβλέπει το σχέδιο για το Ασφαλιστικό που είναι στο τραπέζι για να καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό σε αυτά. Στο επίκεντρο των αλλαγών βρίσκονται οι μητέρες ανηλίκων και ένα τμήμα των «παλαιών» ασφαλισμένων, ενώ διασώζονται τα βαρέα και ανθυγιεινά.

Καθοριστικές για την έκταση των αλλαγών θα είναι οι επαφές της ελληνικής πλευράς με την τρόικα, καθώς αυτήν τη στιγμή υπάρχει μία «μαύρη τρύπα» 1,8 δισεκατομμυρίων ευρώ. Πάντως, κυβερνητικοί παράγοντες επισημαίνουν πως οι όποιες αλλαγές θα είναι στοχευμένες σε συγκεκριμένες ομάδες και δεν θα υπάρξουν οριζόντια μέτρα.

Η συζήτηση έχει ανοίξει για τον περιορισμό των πρόωρων συντάξεων και περίπου 350.000 άτομα κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα. Οι συγκεκριμένοι ασφαλισμένοι απειλούνται με αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης έως και 12 έτη, ωστόσο αναζητείται «φόρμουλα» ώστε αυτό να γίνει με μία μεταβατικότητα (για παράδειγμα με αύξηση του ορίου κατά δύο ή τρία χρόνια ετησίως).

Στοχευμένες παρεμβάσεις θα υπάρξουν στα λεγόμενα ευγενή Ταμεία (δηλαδή τους φορείς ΔΕΚΟ και τραπεζών), όπου θα καθιερωθούν ενιαίοι κανόνες με το ΙΚΑ. H μείωση των εισφορών στα επίπεδα του ΙΚΑ αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση και αυτό πρακτικά θα οδηγήσει σε κοινό τρόπο υπολογισμού των συντάξεων των μισθωτών ιδιωτικού και ευρύτερου δημόσιου τομέα.

Αλλαγές θα υπάρξουν και στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών, όπου θα υπάρξει «μεταφορά» ασφαλισμένων για να καλυφθεί το οικονομικό κενό. Ωστόσο, επί τάπητος παραμένει και το θέμα της βασικής σύνταξης του ΤΕΒΕ, με το επικρατέστερο σενάριο να προβλέπει οι όποιες αλλαγές να αγγίζουν μόνο τις νέες συντάξεις.

Δεδομένες είναι και οι παρεμβάσεις στα ταμεία επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας, με την έκταση των αλλαγών να εξαρτάται από το ύψος των ελλειμμάτων. Με βάση τις μνημονιακές δεσμεύσεις, από το 2014 θα υπάρχει «ρήτρα» μηδενικού ελλείμματος, δηλαδή όπου υπάρχει χρηματοδοτικό κενό, θα αναπροσαρμόζονται αυτομάτως και οι παροχές. Το υπουργείο Εργασίας δίνει βάρος στην αύξηση των εσόδων των Ταμείων για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο γενικευμένων παρεμβάσεων. Με βάση τις εκτιμήσεις από την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής και την αύξηση των εισφορών μπορούν να εξοικονομηθούν 600 εκατ. ευρώ.

Ωστόσο, με δεδομένο πως η «μαύρη τρύπα» είναι 1,8 δισεκατομμύρια, αναζητούνται και εναλλακτικά σενάρια, με δεδομένο πως η ρύθμιση χρεών δεν αποδίδει τα αναμενόμενα. Με βάση τις εκτιμήσεις ειδικών στην κοινωνική ασφάλιση, τα οφέλη από τις αλλαγές στα όρια θα φανούν από το 2015 και μέχρι το 2017.

Στον «αέρα» 350.000 ασφαλισμένοι

Με ανατροπές στο καθεστώς συνταξιοδότησης απειλούνται 350.000 ασφαλισμένοι, που με βάση την ισχύουσα νομοθεσία μπορούν να αποχωρήσουν πριν από το 62ο έτος. Στο επίκεντρο του διαλόγου για το ασφαλιστικό είναι ο δραστικός περιορισμός των πρόωρων συντάξεων, με χαμένους όσους έχουν μέχρι τώρα τα απαιτούμενα έτη ασφάλισης αλλά δεν έχουν πιάσει το όριο ηλικίας.

Σημειώνεται πως για όσους θεμελίωσαν δικαίωμα μετά την 1η Ιανουαρίου προβλέπονται αυξημένα όρια με την πλήρη σύνταξη να καταβάλλεται στα 67 και μειωμένη στα 62 (ή πλήρη στα 62 με 40 χρόνια δουλειάς). Ωστόσο όσοι «κλείδωσαν» το δικαίωμα μέχρι το τέλος του 2012 διατηρούν ευνοίκότερο καθεστως συνταξιοδότησης. Στο «μικροσκόπιο» βρίσκονται:

Οι μητέρες ανηλίκων, που μπορούν να αποχωρήσουν ανάλογα με το ταμείο και το έτος θεμελίωσης από τα 50 έως τα 60.

Η βασική ιδιαιτερότητα του συνταξιοδοτικού καθεστώτος των μητέρων είναι πως θεμελιώνουν δικαίωμα μόνο με τα έτη ασφάλισης (π.χ. 5.500 ημέρες στο ΙΚΑ) και την ύπαρξη ανήλικου τέκνου. Τη συνέχεια μπορούν να παραμείνουν στην εργασία και να αποχωρήσουν όποτε πιάσουν το κατά περίπτωση όριο ηλικίας.

Θα εγκλωβιστούν

Τυχόν αλλαγή αυτής της διάταξης θα «εγκλωβίσει» χιλιάδες μητέρες που έχουν τα έτη ασφάλισης αλλά όχι το όριο ηλικίας. Για να αποφευχθεί μία απότομη αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια, που προβλέπουν σταδιακή αύξηση του ορίου κατά δύο ή τρία έτη κάθε χρόνο.

Οι όποιες ανατροπές αποφασιστούν θα αφορούν και τους άντρες με ανήλικα στο δημόσιο, που συμπλήρωσαν 25ετία τη διετία 2011- 2012.

Για τους συγκεκριμένους ασφαλισμένους προβλέπονται μέχρι τώρα ευνοϊκές ρυθμίσις, καθώς ακολουθούν τα όρια συνταξιοδότησης των γυναικών.

Οι ασφαλισμένοι πριν από το 1983, που έχουν ευνοϊκό καθεστώς συνταξιοδότησης. Πρόκειται κατά κύριο λόγο για δημοσίους υπαλλήλους και ασφαλισμένους στα λεγόμενα ειδικά ταμεία (ΔΕΚΟ και τράπεζες), όπου υπάρχει ένα πλαίσιο ευνοϊκών ρυθμίσεων.

Η βασική πρόταση που εξετάζεται προβλέπει οι ανατροπές να αφορούν ένα τμήμα των «παλαιών» ασφαλισμένων, που έχει έως και 25 έτη ασφάλισης (για παράδειγμα γυναίκες σε συγκεκριμένα ταμεία). Ωστόσο αν δεν συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα χρήματα δεν αποκλείεται να μη γλιτώσουν και όσοι αποχωρούν με 35ετία ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας (ρύθμιση που ισχύει στο δημόσιο, σε ΔΕΚΟ και σε τράπεζες αλλά όχι στο ΙΚΑ).

Στα εναλλακτικά σενάρια που έχουν τεθεί επί τάπητος είναι ο περιορισμός των πρόωρων συντάξεων να γίνει διά της... πλαγίας οδού. Δηλαδή να επιβληθεί ένα μεγαλύτερο «πέναλτι» ώστε να είναι οικονομικά ασύμφορη η έξοδος πριν τα 62.

Αυτό θα μπορούσε να γίνει με δύο τρόπους: με την αύξηση του ποσοστού της ετήσιας περικοπής που σήμερα είναι 6% ή με την αύξηση των ετών που υπολογίζονται στο «πέναλτι».

Στη δεύτερη περίπτωση η μείωση δεν θα αφορά μόνο μία πενταετία (δηλαδή 30%) αλλά θα υπολογίζεται με βάση τα χρόνια που λείπουν μέχρι τη συμπλήρωση του 62ου έτους (δηλαδη για μητέρα που αποχωρεί τα 55 θα φτάνει το 42%).

Εφάπαξ

Με νέο τρόπο θα υπολογίζεται το εφάπαξ από το 2014, με αποτέλεσμα να υπάρχουν περικοπές στα ελλειμματικά Ταμεία Πρόνοιας. Πρόκειται για μνημονιακή υποχρέωση και κυρίως αναμένεται να επηρεαστούν οι δημόσιοι υπάλληλοι (καθώς το Ταμείο είναι κυριολεκτικά «στο κόκκινο»).Το νέο σύστημα προβλέπει πως για τον καθορισμό του εφάπαξ θα λαμβάνονται υπόψη μια σειρά από παράγοντες, όπως είναι η «προίκα» του Ταμείου, τα ετήσια έσοδα αλλά και το κύμα φυγής τη συγκεκριμένη χρονιά. Το υπουργείο Εργασίας έχει έτοιμη ειδική «φόρμουλα» για το Ταμείο των δημοσίων υπαλλήλων, όπου θα λαμβάνονται υπόψη τα οικονομικά δεδομένα της τετραετίας (2014-2017), ώστε τυχόν μαζική «έξοδος» να μην οδηγήσει σε δραματική μείωση του εφάπαξ.

Ειδικοί στην κοινωνική ασφάλιση εκτιμούν πως κατά μέσο όρο οι μειώσεις θα είναι 20% στα ελλειμματικά Ταμεία Πρόνοιας. Από την πλευρά του υπουργείου επισημαίνεται πως στόχος είναι ο εξορθολογισμός του συστήματος, καθώς στο παρελθόν υπήρχαν περιστατικά όπου ασφαλισμένοι έπαιρναν έως και 70% υψηλότερο εφάπαξ σε σχέση με τις εισφορές που κατέβαλλαν.

Επικουρικές

Αυτόματο ψαλίδι

Αυτόματες θα είναι οι μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις σε όσα Ταμεία έχουν ελλείμματα. Με βάση μνημονιακή μας υποχρέωση, από το 2014 θα γίνονται αναλογιστικές μελέτες για τη βιωσιμότητα των επικουρικών ταμείων ακόμα και ανά τρίμηνο. Στόχος είναι να εφαρμοστεί η «ρήτρα του μηδενικού ελλείμματος», δηλαδή όπου υπάρχει κενό θα αναπροσαρμόζονται αυτομάτως οι παροχές. Με βάση τις εκτιμήσεις ειδικών, στο ασφαλιστικό σύστημα η μείωση στα ελλειμματικά Ταμεία θα είναι σε γενικές γραμμές 6% έως 15%, ωστόσο δεν πρέπει να αποκλείεται σε κάποιες περιπτώσεις να φτάσει ακόμα και το 20%.

Η μείωση των εισφορών θα «πιέσει» τις παροχές

Μοντέλο ΙΚΑ για νέους συνταξιούχους σε ΔΕΚΟ, τράπεζες

«Μοντέλο» ΙΚΑ προωθείται στα λεγόμενα «ευγενή» Ταμεία, ώστε να υπάρξει ενιαίος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων. Με βάση το Μνημόνιο οι εισφορές θα πρέπει να μειωθούν, κάτι που θα επηρεάσει και τις παροχές.

Στα ειδικά Ταμεία -δηλαδή τους φορείς ΔΕΚΟ και τραπεζών- οι εισφορές θα πέσουν σταδιακά στα επίπεδα του ΙΚΑ, δηλαδή θα υπάρξει μια μείωση που μπορεί να φτάνει το 43%. Αυτό θα επηρεάσει και τις νέες συντάξεις των εργαζομένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, που θα πρέπει να ακολουθήσουν τα επίπεδα των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα.

Στόχος είναι να καθιερωθούν ενιαίοι κανόνες σε όλα τα Ταμεία και να μπει τέλος στον κατακερματισμό που υπάρχει σήμερα. Ενδεκτικά αναφέρεται πως στο ΙΚΑ υπάρχουν πάνω από 300 τρόποι για να θεμελιώσει κάποιος σύνταξη.

Για παράδειγμα, εργαζόμενος στον ευρύτερο δημόσιο τομέα με 35 χρόνια ασφάλισης και τελευταίες μεικτές αποδοχές 2.550 ευρώ, θα πάρει με το σημερινό καθεστώς 1.975 ευρώ σύνταξη. Σε περίπτωση που ακολουθήσει τον τρόπο υπολογισμού του ΙΚΑ, θα πάει στα 1.660 ευρώ μεικτά.

Ουσιαστικά το βασικό σενάριο προβλέπει την καθιέρωση ενιαίου τρόπου υπολογισμού των νέων συντάξεων σε όλα τα Ταμεία που υπάγονται στο ΙΚΑ (δηλαδή και στους φορείς ΔΕΚΟ και τραπεζών). Αυτό πρακτικά σημαίνει ποσοστό αναπλήρωσης 70% και βάση υπολογισμού τα πέντε καλύτερα έτη της τελευταίας δεκαετίας.

Παζλ 

Το δύσκολο μέρος του «παζλ» αφορά τις συντάξεις που ήδη καταβάλλονται από τα ειδικά Ταμεία. Με βάση το Μνημόνιο στο ΙΚΑ οι εισφορές θα πρέπει να μειωθούν κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες μέχρι το 2016, κάτι που θα οδηγήσει σε απώλεια ενός δισεκατομμυρίου ευρώ.

Στόχος του υπουργείου είναι το κενό αυτό να καλυφθεί από την αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυγής και την είσπραξη των οφειλών προς τα Ταμεία. Ωστόσο, αν αυτός ο στόχος δεν επιτευχθεί, ειδικοί στην κοινωνική ασφάλιση εκτιμούν πως σε επόμενη φάση θα δρομολογηθούν στοχευμένες παρεμβάσεις στις υψηλές συντάξεις.

Τελευταία ευκαιρία πριν από το «plan Β»

Με τη διεύρυνση της ασφαλιστικής βάσης επιχειρείται να καλυφθεί η «μαύρη τρύπα» των 800 εκατ. στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών. Σημειώνεται πως το υπουργείο Εργασίας έχει υπογραμμίσει πως δεν πρόκειται να επιβάλει την εισφορά δύο τοις χιλίοις στον τζίρο των επιχειρήσεων, καθώς εκτιμά πως αυτό θα επηρεάσει την ανταγωνιστικότητα. Η τρόικα από την πλευρά της ζητά αντισταθμιστικά μέτρα για να καλυφθεί το κενό των 600 εκατ. ευρώ που δημιουργείται τη διετία λόγω της μη εφαρμογής της ρύθμισης. Το βασικό σχέδιο προβλέπει τη «μεταφορά» στον ΟΑΕΕ περίπου 70.000 ελεύθερων επαγγελματιών, που δραστηριοποιούνται σε περιοχές με λιγότερους από 2.000 κατοίκους (σήμερα υπάγονται στον ΟΓΑ). Επιπλέον αναζητείται «φόρμουλα» για την ασφάλιση στον ΟΑΕΕ ελεύθερων επαγγελματιών που καλύπτονται από το ΙΚΑ. Ωστόσο, αν δεν αποδώσουν τα συγκεκριμένα μέτρα, θα επανέλθει στο τραπέζι η κατάργηση της βασικής σύνταξης του ΤΕΒΕ (που είναι 220 ευρώ). Η βασική πρόταση προβλέπει το μέτρο να αφορά μόνο τις νέες συντάξεις, ωστόσο πρόβλημα είναι η χαμηλή απόδοση του μέτρου (μόνο 15 εκατομμύρια, ενώ αν επηρεάζονταν και οι νυν συντάξεις θα εξοικονομούνταν 300 εκατομμύρια).

Kατερίνα Κοκκαλιάρη

-----------------------------------------------------

Θα αποφασίσει το ΣτΕ

Δίκη - πιλότος για τις περικοπές

Eνα «μπαράζ» χιλιάδων αγωγών που έχουν υποβάλει συνταξιούχοι σε όλα τα δικαστήρια της χώρας, κατά των πάσης φύσης μνημονιακών περικοπών, φέρνει το νομικό «ξεκαθάρισμα» γύρω από τη συνταγματικότητα όλων των σχετικών μέτρων σε «πιλοτική δίκη» που αναμένεται να προσδιοριστεί σύντομα στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ως ζήτημα εξαιρετικής σπουδαιότητας.

Ηδη τα διοικητικά δικαστήρια ανά την επικράτεια κατακλύζονται σε σταθερή βάση από αγωγές και προσφυγές που καταθέτουν χιλιάδες συνταξιούχοι (είτε ατομικά, είτε ομαδικά) διεκδικώντας την επιστροφή τεραστίων κονδυλίων από τα ποσά που έχουν περικοπεί από τις κύριες και τις επικουρικές συντάξεις τους, αλλά και από τις μεγάλες μειώσεις των εφάπαξ και την υπερβολικά καθυστερημένη καταβολή τους.

Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις ζητείται η καταβολή αποζημιώσεων, καθώς αποδίδεται παράνομη συμπεριφορά στα όργανα των αρμοδίων ταμείων (δημοσίων υπαλλήλων, τραπεζικών κλπ.), που καθυστερούν να εγκρίνουν τα εφάπαξ και άλλες κοινωνικοασφαλιστικές πράξεις, με συνέπεια όταν εκδίδονται να έχουν μεσολαβήσει στο μεταξύ νέα ακόμα πιο δυσμενή μέτρα που έχουν οδηγήσει τελικά σε μεγαλύτερες περικοπές.

Κρίσιμες 

Το σύνολο των δικαστικών αυτών κοινωνικοασφαλιστικών υποθέσεων θα κριθεί πλέον στο ΣτΕ, αφού αποφασίστηκε οι πιο αντιπροσωπευτικές και κρίσιμες υποθέσεις να παραπεμφθούν σε «πρότυπη δίκη» στο ΣτΕ. Τη σχετική απόφαση πήρε 3μελής επιτροπή κορυφαίων στελεχών του ΣτΕ υπό τον πρόεδρό του Σ. Ρίζο προκειμένου να κριθούν το ταχύτερο δυνατό τα μεγάλα νομικά προβλήματα που έχουν τεθεί στις δίκες αυτές, καθώς οι μνημονιακές περικοπές προσβάλλονται ως αντίθετες σε θεμελιώδεις διατάξεις του Συντάγματος, αλλά και σε διεθνείς κανόνες δικαίου. Παράλληλα τίθενται ζητήματα προσβολής της ανθρώπινης αξίας και υπέρβασης των ορίων της φτώχειας και της αξιοπρεπούς διαβίωσης.

Στον κύκλο των χιλιάδων αγωγών που εκκρεμούν σε διοικητικά δικαστήρια και στο Ελεγκτικό Συνέδριο, διεκδικούνται από κάθε συνταξιούχο ποσά που κυμαίνονται από 500 έως 2.600 ευρώ περίπου για περικοπές κυρίων και επικουρικών συντάξεων (τα ποσά κυμαίνονται ανάλογα με το ύψος των συντάξεων, αλλά και το χρονικό διάστημα της διεκδίκησης), ενώ οι αντίστοιχες αγωγές για τις μειώσεις των εφάπαξ αξιώνουν ποσά της τάξης των 10.000 - 30.000 ευρώ περίπου σε κάθε περίπτωση. Συνήθως συνοδεύονται και από αιτήματα για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης για την παράνομη συμπεριφορά του κράτους και την ψυχική ταλαιπωρία των συνταξιούχων με σχετικές αξιώσεις περίπου 5.000 - 10.000 ευρώ. Ολα τα ποσά διεκδικούνται βέβαια με το νόμιμο επιτόκιο (τουλάχιστον 6%).

Αναμονή

Η απόφαση για εισαγωγή των πιο χαρακτηριστικών υποθέσεων σε «πιλοτική δίκη» στο ΣτΕ, έχει ως συνέπεια να «παγώσουν» -σύμφωνα με τον νόμο- όλες οι σχετικές δίκες ανά την επικράτεια. Τα διοικητικά δικαστήρια της χώρας είναι υποχρεωμένα να περιμένουν την απάντηση του ΣτΕ στα συνταγματικά προβλήματα, που θα είναι δεσμευτική. Ετσι, αν οι μνημονιακές περικοπές κριθούν συνταγματικά ανεκτές, θα αποτελεί πλέον μονόδρομο η απόρριψη των χιλιάδων αγωγών που δεν θα μπορούν να έχουν τύχη στα διοικητικά δικαστήρια, ενώ αν διαπιστωθούν αντισυνταγματικότητες θα ανοίξει ο δρόμος για την επιστροφή μεγάλων κονδυλίων στους συνταξιούχους.

Γλαφυρή είναι η περιγραφή συνταξιούχου εκπαιδευτικού που αποχώρησε το καλοκαίρι του 2010 και ενώ δικαιούτο τότε 47.570€ για εφάπαξ, το Ταμείο Πρόνοιας καθυστέρησε δυόμισι χρόνια για τον προσδιορισμό με συνέπεια να μεσολαβήσουν δύο μνημονιακοί νόμοι που το μείωσαν κατά 34,3% συνολικά, δηλαδή κατά 16.320€. Το ποσό αυτό διεκδικεί τώρα νομιμοτόκως, καθώς και αποζημίωση 5.000€ για ηθική βλάβη για τη μακρόχρονη ψυχική ταλαιπωρία, το καθεστώς ομηρείας και το σοκ που υπέστη όταν πληροφορήθηκε τη μεγάλη περικοπή.

Αλ. Αυλωνίτης