Η κατάρρευση της κοινωνικής ασφάλισης

ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΜΠΕΝΟΥ*

Τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης δημιουργήθηκαν ως κατακτήσεις του εργατικού κινήματος. Από το τέλος του 19ου αιώνα, την περίοδο ηγεμονίας του Μπίσμαρκ, αναπτύχθηκαν τα πρώτα ασφαλιστικά ταμεία υγείας στη Γερμανία από ομοιοεπαγγελματικές ενώσεις. Με συντεχνιακή δομή, οι ενώσεις αυτές εργαζομένων έφτιαξαν το ταμείο τους βασιζόμενο σε εισφορές τόσο δικές τους όσο και των εργοδοτών τους. Αυτονόητη απόληξη αυτής της δομής είναι η ποικιλία διαφορετικών ταμείων που έχουν διαφορετικές εισφορές αλλά και διαφορετικές παροχές στους ασφαλισμένους τους (π.χ. "ευγενή ταμεία"). Οι αντιθέσεις μεταξύ των επιμέρους ταμείων, η δαιδαλώδης γραφειοκρατία που δημιουργήθηκε και γενικά η προβληματική αυτή λειτουργία επικρίνεται τόσο από τους κρατικοδίαιτους διανοούμενους, όσο και από την Αριστερά, οπότε η ενοποίησή τους γίνεται αποδεκτή ως «κοινό και αυτονόητο αίτημα», που υλοποιείται «επιτέλους» με τη δημιουργία του ΕΟΠΠΥ.

Η ίδια όμως αυτή η δομή της ασφάλισης υγείας λειτουργεί ως προωθητική διαδικασία στην εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών υγείας. Τα ταμεία αγοράζουν υπηρεσίες από τις δημόσιες υπηρεσίες, τους ελεύθερους επαγγελματίες, τις ιδιωτικές κλινικές, τα φαρμακεία. Το 60% των πόρων του ιδιωτικού τομέα υγείας προέρχεται από τα δημόσια ταμεία ασφάλισης, στοιχείο που επιβεβαιώνει τον χαρακτηρισμό του ιδιωτικού τομέα ως κρατικοδίαιτου.

Παράλληλα, η απόλυτη συσχέτιση ασφαλιστικής κάλυψης για την υγεία με την εργασία αναδεικνύει και τη στρατηγική ανεπάρκεια αυτού του μοντέλου χρηματοδότησης κατά Μπίσμαρκ. Η σημερινή κρίση και ιδιαίτερα η ανεργία έφεραν στο φως τη βασική αυτή αδυναμία του ασφαλιστικού συστήματος: το ότι βασίζεται στην εργασιακή σχέση, οπότε αγνοούνται όλοι οι άνεργοι που γίνονται αυτόματα και ανασφάλιστοι με αποτέλεσμα τη δραματική έκρηξη μιας άνευ προηγουμένου ανθρωπιστικής κρίσης.

Εφόσον βασικός μας στόχος είναι η φροντίδα υγείας του πληθυσμού ασχέτως ταυτότητας, ασφάλειας, χρώματος, θρησκείας κ.ο.κ., από δημόσιες υπηρεσίες με αποκλειστικό κριτήριο τις ανάγκες του, δεν υπάρχει κανένας λόγος ύπαρξης των δημόσιων ασφαλιστικών ταμείων περίθαλψης, τα οποία εξαρτούν την περίθαλψη από το εργασιακό καθεστώς. Το δημόσιο σύστημα υγείας πρέπει να στηριχθεί αποκλειστικά σε ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα (στο οποίο μπορούν να ενταχθούν και οι εργοδοτικές εισφορές).

Η βαρύτητα της ανθρωπιστικής κρίσης (επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού καιπλήρης αποδιάρθρωση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας) επιβάλλει την ύπαρξη οράματος και άμεσων απαντήσεων από τον ΣΥΡΙΖΑ. Συγχρόνως, το αδιέξοδο όπου βρισκόμαστε συμβάλλει τελικά στην ευκολότερη κατανόηση και αποδοχή ριζοσπαστικών λύσεων.

Μια νέα πολιτική υγείας, με σκοπό να παρέχονται δημόσιες, δωρεάν υπηρεσίες υγείας υψηλής επιστημονικής ποιότητας και λειτουργικής αποτελεσματικότητας για όλο τον πληθυσμό με βάση τις πραγματικές του ανάγκες, αποτελεί έναν στόχο ρεαλιστικό και άμεσα πραγματοποιήσιμο.

Για την επίτευξη αυτού απαιτείται η εφαρμογή σειράς άμεσων και μεσοπρόθεσμων μέτρων, όπως:

- Η επαρκής χρηματοδότηση της υγείας με τριπλασιασμό τουλάχιστον -σε πρώτο στάδιο- των δαπανών του δημόσιου προϋπολογισμού και ταυτόχρονη ορθολογική και διαφανή διαχείριση.

- Η άμεση πρόσληψη προσωπικού με βάση τους ισχύοντες οργανισμούς και η άμεση επιστημονική, θεσμική και οικονομική στήριξη, αναβάθμιση και επέκταση του θεσμού της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης σε όλους τους εργαζόμενους στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας, συμπεριλαμβανόμενων και των πανεπιστημιακών γιατρών.

Με βάση την αρχική προσέγγιση πρέπει άμεσα να καταργηθεί η εσωτερική αγορά, άρα και ο ΕΟΠΠΥ, στις υπηρεσίες υγείας, οι οποίες θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν επίσης άμεσα από τον κρατικό προϋπολογισμό.

Ένταξη των μονάδων του ΕΟΠΠΥ στο ΕΣΥ ως Κέντρων Υγείας Αστικού Τύπου που καλύπτουν όλους τους κατοίκους της χώρας και λειτουργούν αρχικά με τα ωράρια του ΕΟΠΠΥ. Στόχος είναι η δημιουργία ενός πλήρους δικτύου Κέντρων Υγείας σε όλη την επικράτεια με βάση γεωγραφικά και πληθυσμιακά κριτήρια διασυνδεδεμένων με το νοσοκομείο της αυτόνομης διοικητικά υγειονομικής περιφέρειας.

Για να δρομολογηθεί ο στόχος της προάσπισης του κοινωνικού δικαιώματος της υγείας απαιτείται η ανάπτυξη κινηματικών διαδικασιών με εμπλοκή μαζικών οργανώσεων και κινήσεων, πέρα από τις συντεχνιακά σχετιζόμενες των επαγγελματιών υγείας.

«Θέλουμε, πιστεύουμε και η εμπειρία μας από τη λειτουργία του Κοινωνικού Ιατρείου μας έπεισε ότι μπορούμε να αναπτύξουμε ένα νέο σύστημα δημόσιων υπηρεσιών υγείας που θα συνδυάζει την επιστημονική τεκμηρίωση με την ανθρωποκεντρική λειτουργία. Ένα νέο σύστημα [...] στο οποίο δεν θα έχει θέση καμία αγοραία συναλλαγή, ούτε εμπορευματική δραστηριότητα, εφόσον η λειτουργία του μπορεί να διασφαλιστεί από ένα δίκαιο σύστημα γενικής φορολογίας. Μια δημόσια λειτουργία που θα στηρίζεται σε δημοκρατικές διαδικασίες, που θα διασφαλίζουν τη συμμετοχή και την εμπλοκή όλων των εργαζομένων στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση». (Από το ημερολόγιο 2013 του Κοινωνικού Ιατρείου Θεσσαλονίκης).

* Ο Αλέξης Μπένος διδάσκει Κοινωνική Ιατρική & Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στο ΑΠΘ.

ΑΥΓΗ